Bez nich teatr nie wyglądałby tak samo. „Nie wyobrażam sobie teatru bez kostiumów”

Na sukces przedstawienia pracują nie tylko aktorzy, lecz także sztab ludzi, których zza kulis nie widać. Reżyserzy, kompozytorzy czy choreografowie są wypisani w programach. Jest jeszcze jednak jedna grupa, bez której teatr nie byłby taki sam. W dziale kostiumów, niejednokrotnie w pocie czoła, pracują krawcowe. To często ich wysiłek nadaje największej magii spektaklom.

Wszystko zaczyna się od kawałka papieru, na którym znajduje się projekt

Szkice kostiumów to początek intensywnego czasu w pracowniach krawieckich. W ruch idą wzorniki, poszukiwane są próbki materiałów, testowane są różne warianty.

– Musimy wymyślić, jak przenieść coś z kartki na rzeczywistość, i to bywa najtrudniejsze – mówi Barbara Kwietniewska z Teatru Lalek Pleciuga.

– Papier przyjmie wszystko, jednak potem nie zawsze łatwo to odwzorować – przyznaje Dorota Jagodzińska z Opery na Zamku.

Zdarza się, że niektóre pierwowzory w konsultacji z kostiumologiem zostają zmienione, ale nie zawsze jest to kwestia odnalezienia odpowiedniego materiału. Także próby weryfikują projekty.

– Pamiętam, jak w „Trubadurze” trzeba było zmienić obuwie. W założeniu miały być szpilki, okazało się jednak, że aktorka nie jest w stanie wejść w nich po stworzonej scenografii, więc ostatecznie wystąpiła w traperach – wspomina Jagodzińska.

Także już po latach stroje bywają zmieniane.

– Mamy sytuację, że aktorka jest w ciąży i ktoś inny będzie zastępował ją w spektaklach, więc kostium musimy przerobić, by pasował na tę osobę – mówi Kwietniewska. – Czasem jest tak, że łatwiej od nowa go zrobić, niż zmieniać ten stary.

A bywa i tak, że podczas spektaklu kostium wymaga natychmiastowej poprawki. Coś się komuś rozedrze, zaciągnie, czy nawet pęknie.

– W kulisach są panie garderobiane, które szybko reagują Czasami coś na okrętkę zaszyją na tancerzach, a czasami trzeba szukać podobnych spodni z innego spektaklu – zdradza Jagodzińska.

Aukcje internetowe, second-handy i sex-shopy – trzeba szukać w różnych miejscach

Poszukiwania odpowiednich ubrań do spektaklu to walka z czasem.

– Raz uda nam się znaleźć to, czego potrzebujemy, w 15 minut, innym razem szukamy kilka tygodni, czas bardzo nas ogranicza – zaznacza Jagodzińska z Opery na Zamku.

– Czasami pracujemy nad strojami do trzech przedstawień jednocześnie, wtedy czasu na poszukiwania mamy naprawdę niewiele – dodaje Agnieszka Kujda-Jakacka z Pleciugi.

Gdzie szuka się odpowiedniego stroju?

– Różnie. Chodzimy po sklepach, przeglądamy strony internetowe. Jednym z wyzwań było znalezienie torebki „sporran”, która znajduje się przy pasku szkockiego kiltu. Innym razem musiałam iść do sex-shopu kupić sztuczny biust. Kiedy indziej przyjechał do nas cały kontener z second-handu, w którym szukałyśmy strojów dla tancerzy wcielających się w kloszardów. Musiały być one powyciągane, znoszone, żeby oddawały klimat postaci mieszkających w brudnych kanałach – tłumaczy Jagodzińska.

– Pamiętam, jak kiedyś zbieraliśmy papierki po cukierkach, bo nie było kolorowych folii, a potrzebowaliśmy czegoś takiego do kostiumu – wspomina Barbara Kwietniewska.

Tu spełniają marzenia. „Nie ma bata, że się nie uda”

Na krawcowe w teatrach niejednokrotnie czekają spore wyzwania. Czasami to ważące kilkadziesiąt kilogramów suknie, czasem kilkumetrowe lalki, które trzeba ubrać. Jak podkreślają krawcowe, w teatrze nie ma jednak rzeczy niemożliwych.

– Zawsze staramy się jak najlepiej odwzorować to, co mamy w projekcie – zapewnia Jagodzińska. – Jesteśmy odtwórcami marzeń, nie używamy słów, że się nie da. Tutaj zazwyczaj się udaje.

– Jesteśmy w stanie zrobić wszystko – dodaje Kwietniewska. – Nie ma bata, że się nie uda. Raz na jedną sukienkę poszła cała szpula, czyli kilometr nici. Czym bardziej zagmatwany kostium, bardziej wymagający, tym lepiej. Uwielbiam robić potworki nie z tej ziemi.

Istotny nawet najmniejszy element

Przez lata pracy krawcowe stworzyły setki, jak nie tysiące kostiumów. Niejednokrotnie w spektaklach aktorzy przebierają się, więc czasem jedno przedstawienie to może być nawet i blisko 200 kostiumów! I choć każdy jest wyjątkowy i tworzony od serca, niektóre z nich bardziej zapadają w pamięć.

– Jednym z największych kostiumów, który zrobiłam, był płaszcz Pana Czasu. Jak zobaczyłam go na scenie, to sama nie mogłam uwierzyć, że mi się udało – przyznaje Kwietniewska. – Największą satysfakcję dają reakcje dzieci, które przestraszą się kostiumu potwora albo będą chciały mieć taką sukienkę jak królowa. Teatr to jednak magia.

– Jest kilka takich kostiumów, nad którymi pracujemy i cały czas coś nie wychodzi, ale kiedy w końcu udaje się osiągnąć zamierzony efekt, to mamy wielką satysfakcję – dodaje Jagodzińska.

Ogromną nagrodą za pracę nad kostiumami są też reakcje widzów. Choć czasem nie są w stanie dojrzeć najdrobniejszych detali, całokształt wprawia ich w zachwyt.

– Jeżeli w projekcie jest, że kostium ma mieć 20-centymetrową naszywkę, której z ostatniego rzędu prawdopodobnie nie będzie widać, i tak ją przyszyjemy – podkreśla Jagodzińska.

– Zdarza się, że siedzimy bardzo długo nad strojem tylko po to, by w efekcie aktor przebiegł w nim raz przez scenę i to wszystko – dodaje Kwietniewska. – Ale wszystkie kostiumy są ważne.

Stroje aktorów nie tylko mają dobrze wyglądać – niezwykle istotnym elementem jest to, by były jednocześnie funkcjonalne i wygodne.

– Tancerz nie może myśleć o tym, że coś go uwiera, że but go obciera – podkreśla Jagodzińska. – Spełniamy więc nie tylko wizję kostiumografa, lecz także indywidualne prośby artystów. Upewniamy się, że strój nie będzie przeszkadzać w wykonywaniu wszelkich podnoszeń czy akrobacji. Naszym zadaniem jest, by każdy wyszedł na scenę w kostiumie i był w nim bezpieczny.

W teatrze lalek wyzwanie leży po innej stronie.

– Maski są trudne, w szczególności te, które zasłaniają całą twarz. Trzeba pamiętać, że nie tylko mają wyglądać, ale muszą być tak stworzone, by było słychać to, co mówi aktor – tłumaczy Kwietniewska.

Nie ma chętnych do nauki

Jak będzie wyglądał teatr za kilka lat? Czy wciąż będziemy mieli możliwość podziwiania pięknych kreacji?

– Nie wyobrażam sobie teatru bez kostiumów, ale prawdą jest, że nie ma zbyt wielu osób chętnych do pracy w tym zawodzie. Od lat nie ma szkoły odzieżowej w Szczecinie, nie ma się gdzie szkolić – przyznaje Jagodzińska. – Praca w teatrze wymaga też wyobraźni, przewidywania. Trzeba pamiętać o tym, że te stroje są non-stop prane, że zmiany kostiumów są bardzo szybkie i trzeba zadbać o to, by aktor zdążył się przebrać za kulisami.

– Podstawową wiedzę o szyciu trzeba mieć, ale i sporo kreatywnego myślenia – podkreśla Agnieszka Kujdak-Jakacka z Pleciugi.

– To fantastyczna praca, która nie jest monotonna, a każde przedstawienie to kompletnie inna bajka i za każdym razem uczymy się czegoś nowego. Teatr bez kostiumów nie ma sensu, w szczególności ten dla dzieci, dla których stroje i scenografia to bardzo ważne elementy – zaznacza Kwietniewska.