Dziennik pokładowy żaglowca Pozłacana Fortuna z rejsu do Indii Zachodnich w 1672 roku, wczesne druki Marcina Lutra z lat 1518–1525, rękopisy Witkacego i Wisławy Szymborskiej, dokumenty Leonarda Borkowicza… To część muzealiów udostępnionych w Sali pod Piramidą w ramach wystawy „Cenne, najcenniejsze… skarby Książnicy Pomorskiej w Szczecinie”. Niektóre z obiektów zostały zaprezentowane tylko podczas wernisażu 7 października.

Dziewięć grup tematycznych

– Pokazujemy nasze zbiory najcenniejsze, ale oczywiście te wybrane, bo musieliśmy oczywiście przyjąć jakiś klucz doboru materiałów. Zdecydowaliśmy się pokazać obiekty, które powstawały począwszy od średniowiecza po wiek XX. Najstarsza jest pergaminowa Biblia Wulgata z XIII wieku, ale mamy tu także bardzo cenne dzieła astronomów, prace kartograficzne, grafiki, listy i pocztówki pisane przez Witkacego – mówiła na otwarciu ekspozycji Alicja Łojko, opiekun kolekcji starych druków Książnicy Pomorskiej. – Całość została ujęta w dziewięciu grupach tematycznych, które odpowiadają różnym aspektom życia społecznego. To rodzina, szkoła, wiedza, religia, władza, historia, świat, kultura i sztuka – podsumowała.

Nie tylko wartość materialna

Podczas selekcji brano pod uwagę nie tylko wartość materialną i sposób wykonania obiektu, lecz także znaczenie dla badań naukowych, zwłaszcza w kontekście pomorzoznawczym. Na wystawie zobaczymy więc m.in. unikatowe rękopisy i rzadkie stare druki, muzykalia oraz dokumenty dotyczące życia społecznego regionu. Są wśród nich m.in. mapa całego Księstwa Pomorskiego opracowana w XVIII wieku przez Daniela Friedricha Sotzmanna, największego pruskiego kartografa czy „Topograficzny i historyczny opis miasta Szczecina” autorstwa Paula Friedeborna z 1624 roku (z drzeworytem ukazującym widok ówczesnej Łasztowni).

Pierwsze wydania dzieł Dulichiusa i Loewego

– Prezentujemy zbiory specjalne, czyli takie, których nie można wypożyczyć, książki wydane do 1800 roku, dokumenty życia społecznego, np. ulotne publikacje, muzykalia, w tym pierwsze wydania dzieł najważniejszych pomorskich kompozytorów: Philippa Dulichiusa, Johanna Georga Ebelinga, Carla Loewego, Emilie Mayer. Szczególnym zabytkiem jest spis studentów Pedagogium Książęcego, które było głównym ośrodkiem życia naukowego i edukacji w Szczecinie w latach 1544–1667. To rękopis, który jest zbiorem nazwisk i adresów, ale zawiera też inne zapiski, takie jak poematy okolicznościowe dotyczące szkolnych rocznic i wydarzeń. To znakomite źródło do badań nad kulturą intelektualną regionu – mówił Michał Gierke, bibliotekarz działu Zbiorów Specjalnych Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, który w maju tego roku uzyskał tytuł „Bibliotekarza Roku 2024”.

Bezcenny kodeks rękopiśmienny

Choć na wystawie przeważają zabytki piśmiennictwa i stare druki, to znajdziemy na niej również np. grafiki Andrzeja Wajdy, prace malarskie Ryszarda Korżanowskiego, Gwidona Recka, Erazma Kalwaryjskiego, Jerzego Brzozowskiego. Uwagę zwraca z pewnością piękny polifon Kalioppe, czyli urządzenie odtwarzające muzykę mechaniczną. Tylko podczas wernisażu prezentowany był portret Jadwigi Witkiewiczowej namalowany przez Witkacego (teraz zastąpiła go kopia). Także tylko 7 października można było zobaczyć oryginał pergaminowej Biblii Wulgata z XIII w., czyli bezcenny kodeks rękopiśmienny, którego treść była spisywana atramentem żelazowo-galusowym.

Wystawie towarzyszył wykład profesora Arkadiusza Wagnera o historycznych oprawach znajdujących się w posiadaniu Książnicy. Ekspozycję „Cenne, najcenniejsze… skarby Książnicy Pomorskiej w Szczecinie” można zwiedzać bezpłatnie do 20 listopada 2025 roku.