Willa Gruneberga zabytkiem. Oświadczenie WKZ

Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie informuje, iż w dniu 20.12.2010 r. została wydana decyzja orzekająca o wpisie  do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego budynku willi położonej przy ul. Batalionów Chłopskich 61 w Szczecinie . Decyzja nie jest prawomocna.

W uzasadnieniu decyzji ZWKZ wskazał między innymi argumenty merytoryczne i prawne  potwierdzające zasadność wpisu:

ZWKZ w Szczecinie po rozpatrzeniu wszystkich dowodów w sprawie, opinii specjalistów posiadających kompetencje do wypowiadania się w sprawach konserwatorskich, które ZWKZ w Szczecinie uznał za wierzytelne i potwierdzone oraz w oparciu o  materiały źródłowe uważa, iż willa właściciela fabryki organów Felixa Grüneberga spełnia wymogi definicji legalnej zabytku zgodnie z art. 3 pkt.1, 2 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c, h,  ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, gdyż posiada wszystkie wartości – historyczne , artystyczne oraz naukowe, które predysponują przedmiotowy obiekt do objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków. Jest to świadek historii, jedyna pozostałość po zespole fabryki i rezydencji, miejsce upamiętniające działalność wybitnej osobistości; tj. znakomitego producenta instrumentów muzycznych, pochodzącego z rodziny wybitnych organmistrzów, których rodzinne tradycje sięgają XVIII w ( wartość historyczna ). Z architektonicznego punktu widzenia przedmiotowa willa, zachowana w pierwotnej formie z bogatym wyposażeniem wnętrz i  bogatą dekoracją malarską, stanowi jedną z pierwszych realizacji idei założonego parę lat wcześniej stowarzyszenia Deutscher Werkbund, które propagowało rozwiązania proste, funkcjonalne ale nie pozbawione dekoracji i dobrego wyrazu artystycznego. Obiekt jest zachowany w całości, na pełną ochronę zasługuje zarówno modernistyczna  forma architektoniczna budynku, jak i jego  bogato dekorowane wyposażenie, które łącznie tworzą harmonijną, przemyślaną i zaprojektowaną całość  kompozycyjną (wartość artystyczna).Obiekt ten stanowi równocześnie doskonały przykład przemian, jakie dokonywały się w kształtowaniu przestrzeni pierwszych lat XX w. oraz  jest cennym źródłem naukowym, pod względem genezy formy i rozwiązań artystycznych....” 

W dalszej części decyzji ZWKZ uzasadnił :

„....Art. 3 pkt.1 i 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami precyzuje pojęcie zabytku nieruchomego. Stosownie do wskazanego przepisu zabytek to nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości , będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia , których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, definiowaną w literaturze jako znaczenie określonego przedmiotu jako dokumentu znaczącego dla weryfikacji prawd historycznych lub upamiętniających konkretne zdarzenia lub osobistości, artystyczną, odwołującą się w istocie do indywidualnego odczuwania piękna i jego odbioru  lub naukową , tj. przydatność określonego przedmiotu dla badań naukowych . Wpisem do rejestru zabytków może być objęta nieruchomość spełniająca bez żadnych wątpliwości wymogi wyżej cytowanego przepisu. 

Natomiast  art. 9 ust.1 ustawy o ochronie zabytków  i opiece nad zabytkami stanowi , iż do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy. Zgodnie z tak określoną przesłanką materialną, do rejestru wpisany może być tylko zabytek, a więc obiekt odpowiadający  cechom wskazanym w jego definicji legalnej. Mając na uwadze, że wpisanie obiektu do rejestru zabytków powoduje ograniczenie prawa własności, taka ingerencja może nastąpić wyłącznie na podstawie ocen jednoznacznych i nie budzącychwątpliwości(wyrok WSA w Warszawie z  22 września 2006r.,ISA/wa324/06,niepubl.).WKZ w prowadzonym postępowaniu wyjaśniającym ma obowiązek stwierdzić,  czy dany obiekt odpowiada cechom wskazanym w definicji legalnej zabytku nieruchomego. Stanowi to podstawową, a zarazem jedyną przesłankę wpisu, jaka musi być spełniona, aby zabytek został objęty wskazaną formą ochrony.

Podstawowym pojęciem wyznaczającym ramy systemu ochronnego jest „ zabytek” , definiowany w w/w art. 3 pkt.1. Dookreślenie przedmiotu ochrony następuje w art. 6 ust.1 pkt.1 przez wskazanie katalogu , który przewiduje, że zabytkiem nieruchomym może być w szczególności : krajobraz kulturowy, układ urbanistyczny, ruralistyczny i zespół budowlany , dzieła architektury i budownictwa , dzieł budownictwa obronnego , obiekty techniki , cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobowości lub instytucji. W myśl tego przepisu zabytkiem jest każdy obiekt mający wskazane cechy, niezależnie od istnienia władczego rozstrzygnięcia administracji w tym względzie , ale  niektóre jedynie zostają objęte wzmożonym reżimem ochrony przez wpis do rejestru zabytków...”.

”...W celu ułatwienia podjęcia odpowiednich kroków do znalezienia kompromisowego rozwiązania istniejącego problemu, ZWKZ w Szczecinie podjął decyzję o wpisie do rejestru zabytków willi po obrysie zewnętrznym ścian obwodowych, co docelowo w ocenie ZWKZ w Szczecinie, pozwoli zrealizować oba cele społeczne tj. zachować cenny  zabytek  oraz zrealizować  planowane inwestycje drogowe.”

Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie

Ewa Stanecka