Projekt "Wokół Tradycji" zrodził się z naszego przekonania, że tożsamość, wiedza i poczucie przynależności do określonej tradycji są jednym z najważniejszych czynników społecznych i kulturotwórczych, kształtujących zarówno osobowość jednostek jak i zachowania całych grup społecznych.
Cykl "Wokół Tradycji" jest projektem artystycznym i edukacyjno-badawczym, stanowiącym zarówno próbę ukazania i udokumentowania zanikających systemów zachowań, obrzędów i praktyk tradycyjnych, które występowały do niedawna dość powszechnie na różnych obszarach Polski, jak i odpowiedzi na ważne dla nas pytania o współczesne formy oraz funkcje tradycji.
W ramach projektu chcemy również skłonić do zastanowienia nad przyczynami i konsekwencjami współczesnych niepokojących zjawisk społecznych takich jak osłabienie więzi pokoleniowych i społecznych, brak poczucia tożsamości z własnymi korzeniami czy zanikanie form wspólnotowego spędzania czasu, szczególnie widocznych na obszarach, w których na skutek zdarzeń społecznych, politycznych lub historycznych przerwana została ciągłość pokoleniowa.
PROGRAM:
sobota 09.11
godz. 17:00 - spotkanie z Piotrem Grochowskim
godz. 19:00 - koncert Pieśni Dziadowskich wyk. Remigiusz Mazur - Hanaj i Agata Harz
niedziela 10.11
godz. 16:00 - koncert Pieśni Dziadowskich wyk. Remigiusz Mazur-Hanaj i Agata/Kościół filialny w Żółwiej Błoci
Spotkanie z Piotrem Grochowskim
"Dziady. O obcowaniu żywych ze zmarłymi"
Opowieść o ludowych rytuałach związanych z kultem zmarłych oraz o dziadach -wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Spotkanie połączone będzie z prezentacją książki Piotra Grochowskiego "Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach".
Dziady. O obcowaniu żywych ze zmarłymi
Tematem wykładu będą różne formy dziadów, czyli praktyk służących podtrzymywaniu kontaktów ze zmarłymi przodkami. Ilustrowana fragmentami filmów oraz zdjęciami i rysunkami opowieść będzie się koncentrować zarówno na rozmaitych działaniach obrzędowych (zadusznych, weselnych, kolędniczych), w których postać dziada-przodka odgrywała istotną rolę, jak i na działalności wędrownych dziadów-żebraków, będących dawniej swego rodzaju pośrednikami między światem żywych i zmarłych. Dziadowie-żebracy modlili się w różnych intencjach, śpiewali pieśni, przynosili nowiny z dalekiego świata, a zarazem ze względu na swoją obcość i odmienność oraz otaczającą ich aurę tajemniczości wywoływali żywe zainteresowanie i skrajnie zróżnicowane reakcje: wzbudzali szacunek i strach, ale nierzadko byli także obiektem ataków, tematem niewybrednych dowcipów, parodii oraz licznych plotek i sensacyjnych opowieści. Najbardziej frapujące jest jednak to, że dziad funkcjonował równocześnie jako swoista i wieloznaczna figura myślenia, która w różnym czasie i różnych środowiskach społecznych organizowała pewne sfery zbiorowych wyobrażeń i emocji. Ta perspektywa jest ciekawa również z tego powodu, że figura owa nie ma wyłącznie charakteru historycznego i w pewnym zakresie jest ona żywa również w myśleniu współczesnym, o czym dobitnie świadczy znany powszechnie przypadek użycia frazy "spieprzaj dziadu".
Piotr Grochowski - folklorysta i kulturoznawca, adiunkt w Zakładzie Antropologii Kultury w Katedrze Kulturoznawstwa UMK w Toruniu. Zajmuje się głównie badaniem różnych form tradycyjnego folkloru słownego oraz XIX-wiecznej literatury popularnej i religijnej (pieśni nowiniarskie i dziadowskie, legendy, przepowiednie, poradniki, druki jarmarczno-odpustowe). Autor książek i artykułów na temat różnych form tradycyjnego folkloru słownego oraz literatury jarmarczno-odpustowej publikowanych m.in. w "Literaturze Ludowej", "Pamiętniku Literackim", "Napisie" i "Czasie Kultury". Chętnie podejmuje jednak także tematy związane z kulturą współczesną, analizując różne przypadki zderzeń "starego" z "nowym", a także wszelkie przejawy folkloru współczesnego i zjawisk "folkloropodobnych" (kawały, plotki, pogłoski i teorie spiskowe, folklor internetowy). Ma czwórkę dzieci i jest nałogowym czytelnikiem różnych form piśmiennictwa.
Bohaterami książki "Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach" są wędrowni dziadowie-żebracy. Stanowili oni dawniej niezwykle barwną i aktywną grupę, która odgrywała istotną rolę w życiu tradycyjnych społeczności wiejskich. Byli swego rodzaju pośrednikami między światem żywych i zmarłych, modlili się, śpiewali pieśni, przynosili nowiny z dalekiego świata. Jednocześnie ze względu na swoją obcość i odmienność oraz otaczającą ich aurę tajemniczości wywoływali żywe zainteresowanie i skrajnie zróżnicowane reakcje. Wędrowni żebracy wzbudzali szacunek i strach, a zarazem byli obiektem ataków, tematem niewybrednych dowcipów, parodii oraz licznych plotek i sensacyjnych opowieści. Najbardziej frapujące jest jednak to, że dziad funkcjonował równocześnie jako swoista i wieloznaczna figura myślenia, która w różnym czasie i różnych środowiskach społecznych organizowała pewne sfery zbiorowych wyobrażeń i emocji. Ta perspektywa jest ciekawa również z tego powodu, że figura owa nie ma wyłącznie charakteru historycznego i w pewnym zakresie jest ona żywa również w myśleniu współczesnym, o czym dobitnie świadczy znany powszechnie przypadek użycia frazy "spieprzaj dziadu".
Remek Hanaj i Agata Harz zajmują się praktykowaniem dawnych ludowych tradycji muzycznych "in crudo" czyli w wersji bliskiej oryginałowi. Grają i śpiewają "Pieśni gościńca" - ballady dziadowskie, pieśni pielgrzymie i mądrościowe zachowane w tradycji ustnej czy zapisane przez Oskara Kolberga - w duecie: biały głos z towarzyszeniem liry korbowej. "Biały głos" jest to archaiczny sposób śpiewu, sprzed epoki bel canto, lira korbowa to popularny od średniowiecza instrument (strojony "na smutno" lub "na wesoło"), na którym chętnie akompaniowali sobie do śpiewu wędrowni minstrele, zwłaszcza na terenie kulturowego pogranicza polsko-ukraińskiego. Bogaty i zróżnicowany repertuar pieśniowy dziadów charakteryzował się tym, iż funkcjonujące w nim teksty posiadały swoistą wymowę religijną. W obrazowy sposób ukazywały ogólnoludzkie prawdy, jednocześnie przypominając o wynikających z nich zasadach moralnych. Niestety większość repertuaru dziadowskiego - tak jak i sama postać dziada, lirnika - przepadła w odmętach dziejów, wraz z całą mądrością pokoleń zapisaną w pieśniach. Wykonawcy nagrali niektóre pieśni dla Programu 2 Polskiego Radia.
Projekt "Wokół Tradycji 2013" dofinansowano z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pn. "Dziedzictwo kulturowe".
fot. Mateusz Borny
Komentarze
0