JaWa / Turkowski & Nowacka Instalacja performatywna

Tradycja przedsiębiorstw społecznych sięga w Polsce okresu międzywojnia. W czasie, kiedy w zachodniej Europie rozwój ekonomii napędzały głównie procesy industrializacji, w Polsce towarzyszyły mu także motywacje polityczne i narodowowyzwoleńcze. W XIX wieku historię rozwoju ekonomii społecznej można śledzić co najmniej od Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego założonego przez Stanisława Staszica. Powstało ono, by zapewnić warunki do korzystania z wolności, którą swoim chłopom zapewnił Staszic, i istniało aż do powstania PRL. Jego właściwa nazwa: „Rolnicze Towarzystwo Wspólnego Ratowania się w Nieszczęściach” dobrze oddaje ideę początków ekonomii społecznej w Polsce.

Przedsiębiorstwo Społeczne JaWa powstało w Szczecinie we wrześniu 2021 roku. Nazwa wzięła się od pierwszych sylab imion etatowych pracowników, Jana i Waldemara, dla których przedsiębiorstwo zostało powołane. Przy tworzeniu nazwy zastosowano onomastyczny wzorzec tworzenia nazw przedsiębiorstw o charakterze lokalnym, rodzinnym, sugerującym osobisty wkład i zaangażowanie założycieli i/lub współpracowników. Brzmienie powstałego akronimu przypadkowo nawiązuje do fenomenologicznej koncepcji odbioru rzeczywistości i nazwy dużej wyspy w Azji Południowo-Wschodniej, należącej obecnie do Indonezji. JaWa oferuje głównie usługi z zakresu prac ogrodowych i stolarskich. Wybór tych dziedzin podyktowany był potrzebą powrotu do wybranych i wyuczonych zawodów obu współpracowników.

Przedsiębiorstwo społeczne to specyficzny typ podmiotu gospodarczego, w działalności którego na pierwszy plan nie wysuwają się ani zyski ani ich maksymalizacja. Dlatego też jednym z podstawowych założeń działania opisywanego tu przedsiębiorstwa jest zasada „pracy w swoim tempie”. Hołdowanie tej zasadzie przy jednoczesnym funkcjonowaniu na współczesnym rynku usług może stwarzać zagrożenie dla uzyskania jakiejkolwiek rentowności. Z drugiej jednak strony otwiera nowe możliwości dla systemu doboru zleceń, np. eliminowanie stresujących zamówień z krótkim terminem realizacji. Jak się na szczęście okazuje, istnieje pewna strefa czasochłonnych zamówień i przyjaznych zleceniodawczyń i zleceniodawców, którym „się nie śpieszy” i które/którzy jako ciekawą przygodę traktują zaproszenie do refleksji nad zjawiskiem budowania oczekiwań, stawiania wymagań, ale przede wszystkim nad ryzykiem płynącym z podjęcia współpracy z JaWą. Instalacja performatywna to mniej lub bardziej dokumentalny zapis dziejów przedsiębiorstwa i kilku narracyjnie prostych przykładów realizacji zleceń miejscowych i w tzw. delegacjach.