Od kilkunastu lat działa Szczecińskie Towarzystwo Miłośników Komunikacji Miejskiej, które przywraca do świetności i sprawności technicznej zabytkowe tramwaje i autobusy. Dziś jest to spora grupa pojazdów.

Pierwszy tramwaj Retro został uruchomiony w 1995 roku, jeszcze przed założeniem STMKM. Dwukierunkowy wagon typu N, który w latach PRL został przebudowany na 4N, kursował na liniach, które nie były zakończone pętlami. Po wycofaniu z eksploatacji przekwalifikowano go na wóz techniczny. Władze ówczesnego Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego postanowiły zmienić jego status na wagon historyczny z okazji jubileuszu 50 – lecia komunikacji miejskiej w polskim Szczecinie. Nadano mu numer 1949 – data wyprodukowania pierwszych wagonów typu N w chorzowskim „Konstalu”, później zaś nadano mu oryginalny numer – 216. Akurat ten pojazd pochodzi z 1956 roku.

Prawdziwe perełki

W listopadzie 1998 roku powstało STMKM. W zajezdni tramwajowej „Pogodno” spotkała się grupa pasjonatów komunikacji miejskiej, zarówno pracownicy MZK, jak i osoby niezwiązane zawodowo z tramwajami czy autobusami. Po roku stowarzyszenie zarejestrowano w sądzie. Na pierwsze efekty działania Towarzystwa nie trzeba było czekać długo. We wrześniu 1999 roku zorganizowano 120 – lecie komunikacji miejskiej w Szczecinie. Była to okazja by ujrzeć wagony tramwajowe, które na co dzień schowane są w zajezdniach – pługi śnieżne, lory do przewożenia ciężkiego sprzętu, czy nawet wraki starych tramwajów.

Była to też okazja do zaprezentowania kolejnego odrestaurowanego zabytku – wagonu typu N o numerze 167. Pojazd ten wyprodukowany został w 1954 roku, a jego znakiem rozpoznawczym są szerokie drzwi. Pojazd przez trzynaście lat jeździł po Warszawie, później trafił do Szczecina. Przy jego odbudowie najbardziej był zaangażowany Roman Mirek, motorniczy z trzydziestopięcioletnim stażem. Zna ten pojazd od podszewki i to właśnie on użył określenia „Perełka”, które się przyjęło w gwarze członków STMKM.

Inne cacko, o jeszcze większej wartości historycznej, pochodzi z 1926 roku. To prawdziwy rarytas. Wagon Bremen z numerem 144 kursował po ulicach Szczecina do końca lat 60 – tych, później pracował jako pług wirnikowy. W 2001 roku już po przywróceniu oryginalnego wyglądu zainaugurował kursowanie tramwajowej linii turystycznej „0”, która w każdą wakacyjną niedzielę zabiera chętnych na nostalgiczną wycieczkę po mieście. Niestety Bremen woził turystów jedynie przez trzy sezony. Obecnie stoi jako eksponat w Muzeum Techniki i Komunikacji, powołanym również z inicjatywy członków STMKM.

Również autobusy

W lipcu 2001 roku przywrócono do ruchu również skład „enek”, jaki kursował jeszcze na liniach w 1996 roku. Mowa tu o golęcińskich wagonach 4N1 293 z 1962 roku i doczepie 4ND1 343 z 1958 roku. Podobny, wóz silnikowy o numerze 114, jest stojącym eksponatem muzealnym w MTiK. Oprócz tego miłośnicy pracują nad renowacją kilku innych wagonów.

Sporym sukcesem było sprowadzenie trzech pudeł i złożenie ich w jeden autobus marki jelcz 272 MEX, zwany potocznie ogórkiem. Jego dziewiczy kurs na liniach turystycznych 50 i 100 miał miejsce we wrześniu 2001 roku i od tamtej pory pojawiał się na mieście w tej właśnie roli. Dziś stoi on w hali MTiK razem z innym jelczem, oznaczonym symbolem PR110, który sprowadzono w 2006 roku ze Stargardu. Jeszcze inny, pozyskany w 2001 roku z Piły oryginalny Renault PR100 oczekuje na odbudowę. Oprócz tego w hali MTiK znajduje się odrestaurowany San H100 i Nysa 501.

Muzeum jak na zachodzie

W październiku 2010 roku otwarto Muzeum Techniki i Komunikacji „Zajezdnia Sztuki” w dawnej zajezdni tramwajowej w Szczecinie. Założenie było takie, by garażowały tu zabytkowe tramwaje i autobusy z możliwością wyjazdu na linie turystyczne i okolicznościowe wynajmy. Od lat bowiem miłośnikom szczecińskiej komunikacji marzyło się utworzenie w naszym mieście takiej placówki, jakie funkcjonują w niektórych miastach Europy Zachodniej.

Póki co jeżdżący tabor historyczny stacjonuje w czynnych zajezdniach tramwajowych, zaś w hali MTiK znajdują się eksponaty stojące, nieprzystosowane do jazdy. Wśród nich są wagony techniczne przebudowane na bazie przedwojennych „bremenów” oraz do niedawna jeżdżące na liniach wozy przegubowe typu 102Na 606 i GT6 919. Te jeżdżące odrestaurowane tramwaje są żywą historią szczecińskiej komunikacji miejskiej, przypominając o dawnych latach. Każdego lata można nimi wybrać się w nostalgiczną podróż do przeszłości.