Z powierzchni ziemi powoli znika należący do Fosfanu przemysłowy budynek przy ul. Nad Odrą 67 na Stołczynie. Zbudowano go ok. 80 lat temu na potrzeby produkcji zbrojeniowej.

Tę część dzisiejszego Stołczyna już od 1872 roku zabudowywała fabryka wyrobów chemicznych Union. Zakład specjalizujący się w produkcji kwasu siarkowego i nawozów (przede wszystkim superfosfat i tomasyna) stał się przed I wojną światową jednym z największych w całych Niemczech.

Produkowano tam broń i amunicję

W latach 40. XX wieku częściowo przestawił się na produkcję zbrojeniową. To wtedy przy dzisiejszej ul. Nad Odrą 67 stanęły dwa nowe budynki.

– W trakcie wojny w „Unionie” produkowano broń, a dokładniej karabiny typu Mauser 98k, jak również amunicję. Na potrzeby tej wojennej produkcji powstały dwie żelbetowe hale pięciokondygnacyjne, o łącznej powierzchni ok. 12 tysięcy metrów kwadratowych – opowiada Paulina Romanowicz, miłośniczka historii Stołczyna, prowadząca blog https://stolczyn.com.

Obie hale widoczne są jeszcze na zdjęciach z lat 90. Później zburzono pierwszą z nich, a teraz rozbierana jest druga. Znikną zachowane do dziś elementy konstrukcji, służące do transportu produkowanej amunicji w kierunku stołczyńskiego nabrzeża.

Warto dodać, że opisywany budynek ma nie tylko pięć kondygnacji nadziemnych, ale też rozległe piwnice. Świadkowie mówią o 5-6 piętrach pod ziemią, których eksplorację utrudniała stojąca woda.

Trwa rozbiórka. Ale co dalej?

Po 1945 roku w miejscu Unionu powstała Państwowa Fabryka Superfosfatu, która później zmieniła nazwę na Szczecińskie Zakłady Fosforowe. Po przekształceniach własnościowych, zakład funkcjonuje teraz jako Fosfan S.A., spółka ze stuprocentowym polskim kapitałem prywatnym.

Budynek przy ul. Nad Odrą 67 był ostatnio wynajmowany stolarni. Poniemiecka hala nie doczekała się remontu i sukcesywnie niszczała. W maju rozpoczęło się wyburzanie.

– Pogarszający się stan budynku skłonił nas do rozbiórki. Sypiąca się elewacja południowa zagrażała pieszym i kierowcom – mówi Mirosław Warenik, dyrektor techniczny Fosfan S.A. – Na razie nie mamy sprecyzowanych planów odnośnie tego terenu.

Wcześniej zniknął historyczny budynek dyrekcji

Fosfan w 2018 rozebrał również znajdujący się nieopodal neogotycki biurowiec firmy Union z lat 20. XX wieku. Wtedy też tłumaczono to złym stanem obiektu. Nie powiodły się starania Pauliny Romanowicz, która chciała, by budynek wpisać do rejestru zabytków, jako świadectwo industrialnej historii północnych osiedli Szczecina. Dziś w jego miejscu budowane są nowe biura.