Gdzie szukać grobów znanych szczecinian? Mieli niewątpliwy wpływ na rozwój grodu Gryfa

Hermann Haken (1828-1916)

Nadburmistrz Szczecina w latach 1878-1907. Przeprowadził kompleksową przebudowę układu urbanistycznego grodu Gryfa. Za jego kadencji zniesiono status twierdzy miasta Szczecin oraz powstało nowe centrum gwieździstym układem placów i ulic.

Hermann Haken był również inicjatorem budowy biblioteki publicznej oraz Cmentarza Centralnego. Za jego kadencji prężnie rozwijały się Pomorzany, Niebuszewo, Łękno, Drzetowo. Do miasta przyłączono również Grabowo.

Po przejściu na emeryturę osiedlił się w Berlinie-Wilmersdorfie. W 1907 roku został mu nadany tytuł Honorowego Obywatela Miasta Szczecina. Spoczął na cmentarzu Centralnym obok żony Johanny. Po 1945 roku grób małżonków uległ zniszczeniu. Ocalał zaprojektowany przez prof. Ludwiga Manzla pomnik. Obecnie znajduje się w lapidarium.

Bernhard Stoewer (1834-1908)

W 1857 roku młody mechanik Bernhard Stoewer założył w Gryfinie niewielki warsztat mechaniczny. Rok później przeniósł się do Szczecina i rozpoczął specjalizację w naprawie oraz produkcji maszyn do szycia.

Przedsiębiorstwo rodziny Stoewerów funkcjonowało w latach 1858-1945. Na początku Bernhard współpracował z trzema mechanikami, dwa lata później zatrudnienie w fabryce wzrosło do 11 osób. W 1872 roku Bernhard rozpoczął budowę nowego zakładu w rejonie obecnych ulic Niemcewicza i Krasińskiego. Wówczas zatrudnienie wzrosło do 250 osób.

Głaz rodzinny Bernharda Stoewera zlokalizowany jest w pasie zieleni obok kwatery 24, przy grobowcu księży archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.

Wilhelm Mayer-Schwartau (1854-1935)

Niemiecki architekt, absolwent berlińskiej Akademii Budowlanej. Do Szczecina przyjechał w 1891 roku, gdzie przez dwadzieścia lat pełnił funkcję miejskiego radcy budowlanego.

Jego projekty do dziś służą współczesnym mieszkańcom Szczecina. Do najważniejszych należą układ przestrzenny i budowle Cmentarza Centralnego, Wały Chrobrego wraz z gmachem głównym Muzeum Narodowego, siedziba magistratu (obecnie rektorat Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego), neoromański budynek Gimnazjum Miejskiego (obecnie I Liceum Ogólnokształcącego przy al. Piastów).

Pomnik Wilhelma Mayer-Schwartau był kilkukrotnie przenoszony. Obecnie znajduje się w pasie zieleni nad kwaterą 44.

Janina Szczerska (1897-1981)

Polska nauczycielka-polonistka, założycielka pierwszej w powojennym Szczecinie polskiej szkoły ponadgimnazjalnej. W 1939 roku była nauczycielką we lwowskiej szkole średniej. W czasie II wojny światowej włączyła się do działalności konspiracyjnej. Wielokrotnie aresztowana, poddawana pseudomedycznym zabiegom.

Po wyzwoleniu obozu w Ravensbruck pieszo dotarła do Polski. Wówczas zaproponowano jej włączenie się do tworzenia szkolnictwa średniego w poniemieckim Szczecinie. W uroczystości roku szkolnego w pierwszej polskiej szkole wzięli udział niemal wszyscy ówcześni polscy mieszkańcy Szczecina.

Spoczęła w kwaterze zasłużonych nr 44.

Florian Krygier (1907-2006)

W 1950 roku Florian Krygier został służbowo przeniesiony do Szczecina, gdzie otrzymał stanowisko kierownika dyspozycji Portu Szczecin. W latach 1954-1956 był kierownikiem sekcji piłkarskiej Koła Sportowego „Kolejarz”, gdzie pełnił również funkcję trenera I drużyny juniorów.

W 1956 roku został trenerem seniorów Pogoni Szczecin, których wprowadził do najwyższej klasy rozgrywkowej. Do końca życia angażował się wywchowywanie, szkolenie młodzieży. Wielu pamięta jego słynne zeszyty, w których zapisywał postępy najmłodszych zawodników.

W 1991 roku przyznano mu honorowe członkostwo Polskiego Związku Piłki Nożnej. W 2004 roku radni jednogłośnie przyjęli uchwałę o nadaniu jego imienia stadionowi przy ulicy Twardowskiego.

Piotr Zaremba (1910-1993)

Pierwszy polski prezydent Szczecina w latach 1945-1950. Brał udział w negocjacjach z radzieckimi generałami na temat przejęcie grodu Gryfa przez Polaków. Funkcje prezydenta objął ostatecznie 5 lipca 1945 roku.

Był inicjatorem powołania Wyższej Szkoły Inżynierskiej. W 1977 roku został członkiem Polskiej Akademii Nauk. Szeroka ulica Wyszyńskiego i nadodrzańska arteria to trwały ślady jego działalności jako urbanisty. Był zwycięzcą szczecińskich plebiscytów – „Szczecinianin Stulecia” i „Pomorzanin naszych czasów”.

Grób pierwszego prezydenta Szczecina znajduje się w kwaterze 31b.

Krystyna Łyczywek (1920-2021)

Polska romanistka, tłumaczka literatury francuskiej, dziennikarka, fotografka, członkini honorowa ZPAF, Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego, Polish American Photographic Club w Nowym Jorku. Urodziła się w Poznaniu, w patriotycznej rodzinie powstańców wielkopolskich.

W 1945 roku mąż Krystyny, Roman Łyczywek, wyjechał z Poznania do Szczecina wraz z ekipą pierwszego polskiego prezydenta miasta. Romanistka dołączyła do męża w październiku 1945, wioząc w koszyku na bieliznę trzymiesięcznego synka.

Była m.in. założycielką Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego, członkinią Związku Polskich Artystów Fotografików. Pierwsze zdjęcia zrobiła na obozie harcerskim w 1939 roku. Impulsem do powrotu do fotografii były zdjęcia syna, które nie odpowiadały jej wyobrażeniom o fotografii.

Grób Krystyny Łyczywek znajduje się w kwaterze zasłużonych.

Edmund Bałuka (1933-2015)

Obok Mariana Jurczyka i Andrzeja Milczanowskiego był jedną z najważniejszych postaci szczecińskiej antykomunistycznej opozycji demokratycznej okresu PRL. Do grodu Gryfa przeniósł się w 1957 roku. W latach 1958-1972 pracował w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego jako ślusarz, następnie jako dźwigowy.

W 1971 roku kierował protestem robotników, wzywając do strajku okupacyjnego, aż do przyjazdu najwyższych władz PRL. W 1973 roku uciekł z Polski, a w kwietniu 1981 roku powrócił do kraju dzięki fałszywemu francuskiemu paszportowi. W stanie wojennym internowany, następnie więziony. Zwolniony w 1984 roku na mocy amnestii.

Grób Edmunda Bałuki znajduje się w kwaterze 9J, w pobliżu Pomnika Ofiar Grudnia 1970.

Marian Jurczyk (1935-2014)

Polski związkowiec i polityk, działacz opozycji w okresie PRL, senator IV kadencji, prezydent Szczecina w latach 1998-2000 oraz 2002-2006. W 1954 roku został zatrudniony w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego.

W grudniu 1970 roku brał udział w protestach robotniczych. W sierpniu 1980 roku stał na czele Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Szczecinie. Był sygnatariuszem porozumień sierpniowych.

Kierował Międzyzakładową Komisją Robotniczą „S”, a w 1981 roku objął stanowisko przewodniczącego NSZZ „Solidarność” w regionie. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowany, zwolniony w związku z ogłoszoną amnestią w 1984 roku.

Grób Mariana Jurczyka znajduje się w kwaterze nr 3A.

Helena Majdaniec (1941-2002)

Jako czterolatka przyjechała z rodzicami do Szczecina z Wołynia. Ukończyła I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie i szkołę muzyczną II stopnia. Szkolne koleżanki Heleny Majdaniec nie raz obserwowały fascynacje jej urodą ze strony uczniów płci przeciwnej. Zresztą, to właśnie ona zaprowadzi w przyszłości szczeciniankę do telewizji, gdzie będzie można ją oglądać m.in. w programie „Studio młodych”.

Zainteresowanie muzyką wyniosła z domu – jej ojciec był klarnecistą samoukiem. Interesowała się jazzem i światowymi przebojami. Współpracowała z takimi zespołami jak Czerwono-Czarni, Niebiesko-Czarni, Ricercar 64, Studio Rytm oraz kompozytorami Piotrem Figlem i Bogusławem Klimczukiem. Wyśpiewała wiele przebojów – „Zakochani są wśród nas”, „Rudy rydz”, „Jutro będzie dobry dzień”.

Rodzinny grób Heleny Majdaniec znajduje się w kwaterze 24a.

Jacek „Budyń” Szymkiewicz (1974-2022)

Polski muzyk, autor tekstów i piosenek, multiinstrumentalista. Urodził się w Trzebiatowie, ale był bardzo związany ze Szczecinem. To w grodzie Gryfa założył w 1996 roku zespół Pogodno, z którym nagrał dziesięć płyt. Ostatnia pt. „Sokiści pragną miłości” ukazała się w 2017 roku.

Wydał także dwie solowe płyty, a na początku 2012 roku zainicjował z „Bajzlem” działalność zespołu Babu Król, z którym nagrał trzy płyty. Jako Art. Budyń zrealizował także album „Ukryte do wiadomości” z zespołem Chango.

Jacek Szymkiewicz był znakomitym tekściarzem oraz autorem muzyki do spektakli teatralnych. Pisał m.in. dla Katarzyny Nosowskiej, Brodki, Reni Jusis czy Varius Manx.

Kwatera nr 12B.