Ustawa z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego nakłada na radę gminy między innymi obowiązek uchwalenia zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. Rada Miasta Szczecina obowiązek ten zrealizowała w uchwale Nr VI/114/03, z dnia 9 czerwca 2003r.

1. 
   Nie posiadać tytułu prawnego do lokalu służącego zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, położonego na terenie Gminy Szczecin lub w miejscowości pobliskiej (czyli w jakiejkolwiek gminie bezpośrednio graniczącej z Gminą Szczecin); w przypadku małżonków żadnemu z nich nie może przysługiwać taki tytuł;
2. 
   Posiadać zameldowanie co najmniej od roku na pobyt stały w Gminie Szczecin lub wykazać, że kiedykolwiek posiadały zameldowanie na pobyt stały w Gminie Szczecin
3. 
   Posiadać dochody w wysokości co najmniej 150% najniższej emerytury w gospodarstwach jednoosobowych i 80% najniższej emerytury na każdego członka w gospodarstwach wieloosobowych, przy czym dochód nie może być wyższy niż 0.7 przeciętnego wynagrodzenia brutto w województwie- zwiększonego odpowiednio o 20% w gospodarstwach jednoosobowych, o 80% w gospodarstwach wieloosobowych oraz o dalsze 40% na każdą osobę w gospodarstwie domowym o większej liczbie osób.

Dochody te uwzględnia się z okresu 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających zawarcie umowy najmu. Weryfikacja dochodów osób ubiegających się w kolejności o zawarcie umowy najmu lokalu odbywa się co do zasady dwukrotnie, to jest w chwili składania wniosku i przed zawarciem umowy najmu.

Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba, że zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Do dochodu nie wlicza się dodatków dla sierot zupełnych, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej oraz dodatku mieszkaniowego.

W wyjątkowych sytuacjach, wynikających z:

1. 
   obowiązków nałożonych na Gminę Szczecin odrębnymi przepisami prawa lub wynikających ze zwyczajów międzynarodowych,
2. 
   charakteru wykonywanej przez wnioskodawcę pracy( czyli osoby sprowadzone przez Gminę Szczecin z uwagi na niezbędne potrzeby kadrowe związane z rodzajem wykonywanej pracy zawodowej lub posiadanymi kwalifikacjami; umowa najmu zawierana jest na czas zatrudnienia w Gminie Szczecin)
3. 
   sytuacji podyktowanej uzasadnionym interesem Gminy Szczecin

Prezydent Miasta po zaopiniowaniu przez właściwą komisję Rady Miasta może zdecydować o wynajęciu lokalu mieszkalnego osobom, które nie spełniają kryteriów zarobkowych lub zameldowania.

Istnieją również określone preferencje w zawieraniu umowy najmu lokali na czas nieoznaczony lub lokalu socjalnego. I tak wynajęcie na rzecz osób, które nie posiadają zameldowania na pobyt stały w Gminie Szczecin lub nigdy go nie posiadały lub nie spełniają kryterium dochodowego może nastąpić jedynie w sytuacjach, między innymi, zawarcia umowy z osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności związanym z niezdolnością do samodzielnego poruszania się, oraz w przypadku, gdy członek gospodarstwa domowego jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności, związanym z niezdolnością do samodzielnego poruszania się. Gmina Szczecin może również przekazać w każdym roku kalendarzowym 15 lokali dla usamodzielnianych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych niespokrewnionych(ale tylko po uzyskaniu pozytywnej opinii Społecznej Komisji Mieszkaniowej i tylko w odniesieniu do osób, które przed umieszczeniem w danej placówce lub rodzinie zastępczej zamieszkiwały w Gminie Szczecin,a obecnie nie mają możliwości zamieszkania w domu rodzinnym).

O czym należy pamiętać?

• Osoby, które chciałyby dostać od gminy mieszkanie komunalne i spełniają wymagane przez gminę kryteria, powinny złożyć wniosek o najem mieszkania, wraz z kompletem wymaganych dokumentów, w wydziale lokalowym swojej gminy. We wniosku należy określić rodzaj lokalu, o jaki się ubiegamy.
•  Najemca jest obowiązany przede wszystkim utrzymywać lokal oraz pomieszczenia, do używania, których jest uprawniony, we właściwym stanie technicznym i higieniczno-sanitarnym określonym odrębnymi przepisami, dbać i chronić przed uszkodzeniem lub dewastacją części budynku przeznaczone do wspólnego użytku, jak na przykład klatki schodowe czy korytarze;
  Najemcę obciąża również naprawa i konserwacja okien, drzwi, jak również podłóg czy posadzek.
• 
  Z kolei podstawowym obowiązkiem wynajmującego jest utrzymanie w należytym stanie, porządku i czystości pomieszczeń i urządzeń budynku, służących do wspólnego użytku mieszkańców, oraz jego otoczenia i dokonywanie w tym zakresie niezbędnych napraw w celu przywrócenia stanu poprzedniego(najemcę obciąża jednakże obowiązek pokrycia strat powstałych z jego winy)

Najemca nie może sprzedać ani darować lokalu. Może natomiast podnająć lub oddać w bezpłatne użytkowanie całość lub część mieszkania. Musi jednak uzyskać pisemną zgodę organu gminy

• Małżonkowie wspólnie zamieszkujący lokal są oboje najemcami, choćby umowa była zawarta tylko przez jedno z nich. Utratę statusu współnajemcy może spowodować jedynie ustanie wspólnego zamieszkiwania poprzez opuszczenie lokalu wspólnie zamieszkiwanego przez małżonków, przy założeniu, że opuszczenie to ma cechy trwałości.
• Mieszkania komunalnego nie można odziedziczyć. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą (w konkubinacie). Osoby te wstępują w stosunek najmu lokalu, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą do chwili jego śmierci. Zasada ta nie ma jednak zastosowania w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego. W razie braku wymienionych wyżej osób stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.
• 
  Wstąpienie w stosunek najmu przez osoby bliskie następuje z mocy prawa- oznacza to, iż jeżeli gmina odmówi zawarcia umowy najmu należy skierować do sądu powództwo o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu
• 
  Wynajmujący może wypowiedzieć najem:
• 
  a) na miesiąc naprzód przed końcem miesiąca kalendarzowego m.in. wówczas, gdy najemca zalega z zapłatą czynszu lub innych należności co najmniej trzy pełne okresy płatności. Wcześniej jednak gmina powinna na piśmie powiadomić najemcę o zamiarze wypowiedzenia najmu i wyznaczyć miesięczny termin do zapłaty zaległych należności. Podstawą wypowiedzenia najmu nie później niż na miesiąc naprzód mogą być też inne przyczyny leżące po stronie najemcy, między innymi fakt, że wynajął, podnajął albo oddał do bezpłatnego używania lokal lub jego część bez wymaganej zgody właściciela.
• 
  b)bez zachowania terminów wypowiedzenia, jeżeli najemca lokalu wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali w budynku uciążliwym. W takiej sytuacji również inny najemca (lokator) lub właściciel innego lokalu w tym budynku może wytoczyć powództwo o rozwiązanie przez sąd stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu oraz nakazanie jego opróżnienia. Powództwo takie może również wytoczyć małżonek lub były małżonek albo inny współlokator tego samego lokalu, jeżeli najemca (lokator) swoim rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia dalsze wspólne zamieszkiwanie.

Specyficznym rodzajem mieszkań komunalnych są lokale socjalne. Lokalem socjalnym jest lokal znajdujący się na terenie Gminy Szczecin, nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego łączna powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 metrów kwadratowych, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego 10 metrów kwadratowych, przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie (czyli położony w tzw. lokalu wspólnym lub pozbawiony pomieszczeń higieniczno- sanitarnych w obrębie lokalu). Gmina Szczecin zawiera na 24 miesiące umowę najmu lokalu socjalnego z osobą uprawnioną z mocy orzeczenia sądu (w tym przypadku zawarcie umowy najmu następuje w pierwszej kolejności), osobą, która utraciła tytuł prawny do lokalu należącego do mieszkaniowego zasobu Gminy Szczecin, a sprawuje opiekę nad osobą małoletnią,osobą spełniającą warunki mieszkaniowe i zameldowania oraz finansowe a także z osobą, której umowa najmu lokalu socjalnego wygasła, a osoba ta spełnia kryteria finansowe otrzymania lokalu socjalnego( dochód nie może przekroczyć 170% najniższej emerytury w gospodarstwach jednoosobowych i 100% najniższej emerytury na każdego członka w gospodarstwach wieloosobowych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, Gmina Szczecin może zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego, gdy przekroczenie kryterium dochodu następuje nie więcej niż o 15 %).