Ścisłą ochroną konserwatorską został objęty dawny cmentarz żydowski na Łęknie. To nekropolia założona ponad 200 lat temu. Po wojnie sukcesywnie przekształcano ją w park, ale nadal można zobaczyć tam pomnik zbudowany z historycznych macew i budynek administracji.

„Cmentarz żydowski w Szczecinie przy ul. Gorkiego/Beyzyma posiada wartość zabytkową jako miejsce pochówku, łączy się z tym wartość niematerialna wynikająca ze statusu sakralnego i uczuć religijnych. Stanowi materialny ślad i pamiątkę obecności społeczności żydowskiej na terenie Pomorza Zachodniego oraz w przedwojennym i powojennym mieście Szczecin” – czytamy w uzasadnieniu decyzji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie o wpisaniu dawnej nekropolii do rejestru zabytków.

Cmentarz, który zmienił się w park

Historia cmentarza zaczyna się w 1816 roku, gdy działkę na dzisiejszym Łęknie kupiła Szczecińska Wspólnota Żydowska, która wcześniej urządzała pochówki w Gryfinie.

„Teren cmentarza, który początkowo liczył 173 m kw., systematycznie powiększano – w 1877 i 1891 r., a po raz ostatni w 1916/1917 r. Główne wejście znajdowało się od ul. O. Beyzyma przy budynku administracyjnym cmentarza” – piszą urzędnicy WUOZ.

Cmentarz nie uległ zniszczeniu w czasie wojny. Jego zarządcą została Żydowska Kongregacja Wyznaniowa w Szczecinie, ale bez prawa grzebania na nim zmarłych. Od lat 60. teren nekropolii stopniowo przekształcano w zieleniec. W 1982 roku zapadła decyzja o jego ostatecznej „likwidacji”. Dokonano ekshumacji szczątków i przeniesienia ich na Cmentarz Centralny.

Zachowane ślady historii

Żydowską nekropolię upamiętnia pomnik według projektu Zbigniewa Abrahamowicza. Monument składa się z jedenastu nagrobków, przed którymi leżą dwie tablice, z tymi samymi inskrypcjami w języku polskim oraz hebrajskim: „Tu znajdował się cmentarz żydowski od 1821 do 1962 roku”.

Kilkadziesiąt historycznych nagrobków (macew) z cmentarza na Łęknie złożono na Cmentarzu Centralnym. Inne znajdują się na terenie Zakładu Usług Komunalnych przy ul. Harcerzy w Szczecinie (Eko-Port).