Nowe drogi, inwestycje ekologiczne, wyższa jakość podróżowania, rozwój oferty kulturalnej i sportowej, wsparcie przedsiębiorców, rewitalizacja, rozbudowa szpitali, walka z koronawirusem. Fundusze europejskie są wszędzie. Ich wpływ na codzienność Polaków widać gołym okiem, bo w ciągu ponad 16 lat obecności w Unii Europejskiej Polska stała się głównym beneficjentem unijnych pieniędzy. Sprawdzamy, na co wydajemy je na Pomorzu Zachodnim.

82,5 miliarda euro, a więc około 350 miliardów złotych. Taką pulę środków unijnych w perspektywie 2014-2020 ma do wydania Polska. To najwięcej w Europie. Podział europejskiego budżetu odbywa się w Polsce w ramach programów krajowych i regionalnych. Oznacza to, że za odpowiedzialne wydatkowanie części pieniędzy odpowiadają urzędy marszałkowskie poszczególnych województw. Dzieje się tak, ponieważ to właśnie samorządy najlepiej znają potrzeby mieszkańców swoich regionów. Obchodzone właśnie 75-lecie polskiego Pomorza Zachodniego to dobra okazja, by lepiej przyjrzeć się inwestycjom i programom realizowanym ze wsparciem funduszy unijnych. Tym bardziej, że bez nich Polska wyglądałaby dzisiaj zupełnie inaczej.

Unijne wparcie to nie tylko ogromne inwestycje za miliardy złotych. Liczba projektów realizowanych z dofinansowaniem pieniędzy europejskich we wszystkich perspektywach przekroczyła w województwie zachodniopomorskim 12 tysięcy. Tak wynika z danych zawartych w oficjalnej mapie dotacji (https://mapadotacji.gov.pl/). Łącznie Pomorze Zachodnie sięgnęło po blisko 35 mld zł dofinansowań pochodzących zarówno z programów krajowych, jak i z regionalnego programu operacyjnego zarządzanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. Inwestycji jest tak dużo, że przyglądamy się tylko wybranym, podzielonym dla ułatwienia na kategorie.

GOSPODARKA

Stymulacja gospodarki regionu i jej realny wzrost to jedne z celów realizowanych dzięki unijnym środkom. W ostatnich latach pozwoliły one m.in. na wsparcie mikro, małych i średnich firm w ramach inicjatyw JEREMIE i JEREMIE 2. Kredyty, pożyczki i poręczenia z pieniędzy unijnych umożliwiły wielu niewielkim przedsiębiorcom rozwój, wdrożenia nowych technologii i tworzenie miejsc pracy. Kolejną ofertą preferencyjnych pożyczek był fundusz JESSICA, który wspierał miejskie inwestycje rewitalizacyjne. Pieniądze te zostały wykorzystane w Szczecinie m.in. przy przebudowie i modernizacji Starej Rzeźni i budynku Dany.

Obecnie europejskie pieniądze pomagają w walce z epidemią koronawirusa. Dzięki środkom z Zachodniopomorskiego Funduszu Rozwoju przedsiębiorcy z sektora MŚP prowadzący działalność w branżach szczególnie dotkniętych pandemią mogli sięgnąć pod dedykowane pożyczki płynnościowe, nawet do 250 tys. zł. Ponadto Urząd Marszałkowski, korzystając z pieniędzy unijnych, sfinansował badania przesiewowe w kierunku zakażenia koronawirusem dla 50 tys. mieszkańców regionu. Zachodniopomorski Program Monitorowania i Prewencji Epidemii Coronawirusa SARS-COV-2 i Choroby COViD-19 pozwoli określić, jaki procent populacji przebył zakażenie i jaki jest aktualny poziom odporności populacyjnej. To pierwsza tego typu inicjatywa w Polsce. Badania trwają.

Kolejnym narzędziem finansowym skierowanym do małych i średnich przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego jest Specjalna Strefa Włączenia. Dzięki niej dofinansowania z RPO na tworzenie nowych miejsc pracy trafiały do firm działających w głębi województwa.

ŚRODOWISKO

Dbałość o środowisko naturalne i wsparcie inwestycji proekologicznych to działania, na które Unia Europejska od zawsze patrzy przychylnym okiem. Świetnie rozumie to Pomorze Zachodnie, które w roku 2020 uruchomiło nowatorski na skalę kraju program antysmogowy. Cel jest jasny – czystsze powietrze i lepsza jakość życia. Zachodniopomorski Program Antysmogowy to projekt parasolowy – oznacza to, że dofinansowania na termomodernizację i wymianę nieekologicznych źródeł ciepła najpierw otrzymują gminy, które następnie są odpowiedzialne za to, by unijne pieniądze trafiły w ręce samych mieszkańców. Dla przykładu – szczecinianie mogą liczyć na wsparcie do 7,5 tys. zł na wymianę starych pieców-kopciuchów i nawet 50 tys. zł na termomodernizację.

INFRASTRUKTURA

Inwestycje w infrastrukturę są jedynymi z bardziej widocznych. Nie ma się czemu dziwić – codziennie jeździmy zmodernizowanymi drogami, korzystamy z nowoczesnych autobusów i tramwajów, spacerujemy wyremontowanymi deptakami, podróżujemy wygodną koleją. W dużej mierze nie byłoby to możliwe, gdyby nie pieniądze unijne.

Ponad miliard złotych wydał Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego na modernizację taboru kolejowego. Pomorze Zachodnie jako pierwszy region w Polsce wymienił wszystkie swoje pociągi. Ostatnią głośną inwestycją Urzędu Marszałkowskiego było zamówienie nowych, przyjaznych środowisku składów hybrydowych.

Szczecińska Kolej Metropolitalna uzupełni sieć transportu publicznego, łącząc Szczecin, Stargard, Goleniów, Police, Kobylankę i Gryfino. Ogromny projekt zakłada przebudowę i modernizację linii kolejowych wraz z budową zintegrowanych węzłów i przystanków z parkingami P&R i B&R. Przewidywany koszt sięgnie… 783 mln zł, z czego aż 512 mln to unijne dofinansowanie.

Środki unijne zmieniły także jakość przemieszczania się w wielu miejscowościach regionu. Na nowoczesne autobusy Szczecin, Police, Kołobrzeg, Stargard, Szczecinek, Świnoujście i Koszalin wydały dziesiątki milionów złotych. Zmodernizowane zostały także szczecińskie tramwaje i torowiska.

ZDROWIE

Inwestycje w zdrowie są jednymi z najistotniejszych. Dzięki setkom milionów złotych unijnych dofinansowań sukcesywnie zmienia się oblicze zachodniopomorskich szpitali. Do tej pory zrealizowana została m.in. rozbudowa szpitala w Zdunowie, powstało Centrum Diagnostyki i Leczenia Nowotworów Dziedzicznych PUM, zmodernizowany został Szpital Wojewódzki w Koszalinie, w szczecińskim szpitalu przy ul. Arkońskiej powstało m.in. nowoczesne centrum zabiegowe i centrum diagnostyki obrazowej, a w szpitalu w Zdrojach otwarty został oddział ratunkowy dla dzieci.

CZŁOWIEK i EDUKACJA

Nie każdy wie, że unijne środki trafiają w naszym województwie także do rodziców powracających na rynek pracy. Program Zachodniopomorskie Małe Skarby pozwala na refundację nawet 95% kosztów pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym, u opiekuna dziennego lub niani. Dzieci w wieku szkolnym korzystają z unijnego wsparcia w postaci dodatkowych lekcji języka niemieckiego. Studenci zaś mają do dyspozycji Centrum Dydaktyczno-Badawcze Nanotechnologii ZUT czy Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji US. Zachodniopomorscy rzemieślnicy mogą rozwijać swoje umiejętności w nowoczesnym centrum szkoleniowo-egzaminacyjnym Izby Rzemieślniczej Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Szczecinie. Ponadto prawie 300 mln zł z Regionalnego Programu Operacyjnego trafiło już do szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe w regionie.

TURYSTYKA

Turystyka jest kluczową gałęzią gospodarki Pomorza Zachodniego, a unijne pieniądze aktywnie wspierają jej rozwój od lat. Powstają mariny, zarówno żeglarskie jak i kajakowe, punkty widokowe, promenady i mnóstwo innych obiektów przyciągających turystów. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski stał się już rozpoznawalny w całej Europie. Ta sieć portów i przystani jachtowych w otoczeniu Zalewu Szczecińskiego, w Szczecinie oraz na wybrzeżu Bałtyku powstała przy wsparciu unijnym sięgającym 30 mln zł. Środki europejskie pomagają także w tworzeniu tras rowerowych. Velo Baltica, Trasa Pojezierzy Zachodnich, Stary Kolejowy Szlak i Trasa Zielonego Pogranicza to cztery główne szlaki tworzące Sieć Tras Rowerowych Pomorza Zachodniego. Łączna długość turystycznych dróg dla cyklistów sięgnie docelowo 1100 km.

Jedną z ciekawszych inwestycji turystycznych jest trwająca modernizacja dawnego mostu kolejowego w Siekierkach, który stanie się wspaniałym punktem widokowym na wyjątkową Dolinę Dolnej Odry. Otwarcie jest przewidziane już w przyszłym roku.

KULTURA

Czołowe szczecińskie instytucje kultury także niejednokrotnie sięgały po unijne środki. Z ich pomocą szeroka publiczność może dzisiaj odwiedzać niezwykłe miejsca takie jak Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie (ponad 31 mln zł unijnego dofinansowania), Opera na Zamku (ponad 45 mln zł unijnego dofinansowania), Centrum Dialogu Przełomy (prawie 18 mln zł wsparcia UE). Co więcej, obecnie powstaje Morskie Centrum Nauki na Łasztowni (blisko 98 mln zł pomocy UE) i rozbudowywany jest szczeciński Teatr Polski (dotacja rzędu 43 mln zł). Tylko sześć powyższych inwestycji w obiekty kulturalne zostało dofinansowanych łączną kwotą ok. 235 mln zł!

Środki unijne pomogły także Akademii Sztuki w Szczecinie, która z ich pomocą zmodernizowała swoją siedzibę – Pałac Pod Globusem, a także utworzyła nowoczesne Centrum Przemysłów Kreatywnych, gdzie świat sztuki łączy się ze światem biznesu. Kolejną dotację uczelnia przeznacza na rewitalizację Pałacu Muzyki i Sztuk Plastycznych, a więc zabytkowego Pałacu Ziemstwa Pomorskiego przy al. Niepodległości.

Wiele z wymienionych wyżej projektów zostało dofinansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego, którym zarządza samorząd województwa.

Unijne wsparcie od lat napędza dynamiczny rozwój Pomorza Zachodniego. To ogromne środki, dzięki którym udaje się przeprowadzić inwestycje w bardzo wielu obszarach, zarówno tych dotyczących infrastruktury, jak i przedsięwzięć społecznych czy nastawionych na pomoc przedsiębiorcom. Cieszę się, że mieszkańcy Pomorza Zachodniego sprawnie sięgają po eurofundusze. Jestem przekonany, że bez tego nieocenionego wsparcia jako kraj i region bylibyśmy w zupełnie innym miejscu – mówi Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz.

Znaczący wpływ na zmiany zachodzące w województwie mają także programy krajowe takie jak Infrastruktura i Środowisko, Inteligentny Rozwój czy Polska Cyfrowa. W ich ramach dofinansowywana jest część inwestycji, z których warto wymienić kilka najważniejszych.

S3 i S6

Dzisiaj ze Szczecina do Wrocławia możemy dojechać w mniej niż 4 godziny. Podróż autem do Koszalina trwa nieco ponad 1,5 godziny. Jeszcze kilka lat temu na tych trasach za kółkiem trzeba było spędzić dużo więcej czasu. Dzięki flagowym inwestycjom drogowym realizowanym ze wsparciem unijnym mieszkańcy Pomorza Zachodniego zyskali dwie trasy ekspresowe – S3 docelowo łączącą Świnoujście z granicą polsko-czeską w Lubawce i S6 prowadzącą ze Szczecina do Trójmiasta przez Pomorze Środkowe. Część odcinków obu dróg jest jeszcze w budowie, ale gotowe fragmenty na dobre zmieniły jakość podróżowania samochodem.

Tunel pod Świną

Inwestycja, na którą mieszkańcy Świnoujścia czekają od lat. Możliwa do realizacji dzięki unijnemu dofinansowaniu, które wyniesie aż 775 mln zł. To 85% wartości całej inwestycji. Zgodnie z harmonogramem wyspy Uznam i Wolin w 2022 roku połączy 1,5-kilometrowy tunel, który uniezależni komunikację od promów. Jest to o tyle istotne, że w przypadku niesprzyjającej pogody Świnoujście bywa odcięte od reszty kraju. Tunel pod Świną będzie najdłuższym tunelem drogowym w Polsce.

Pogłębianie toru wodnego

Modernizacja toru wodnego Świnoujście – Szczecin obejmuje pogłębienie toru do 12,5 metra na odcinku 62 km. Dzięki temu do szczecińskiego portu będą mogły wpływać statki o zanurzeniu do 11 metrów. Zgodnie z zapowiedziami, wiosną 2022 roku do portu wejdzie pierwsza, prawie dwukrotnie większa od obecnych, jednostka. Co ciekawe, z urobku wydobywanego z pogłębianego dna powstaną na Zalewie Szczecińskim dwie nowe wyspy. Koszt zadania to prawie 1,5 mld zł, z czego ponad 1,2 mld pochodzi z Unii Europejskiej.

Poprawa jakości wody w Szczecinie

Projekt warty prawie 1,2 mld zł był jednym z największych w Europie przedsięwzięciem z zakresu gospodarki wodno-ściekowej. Inwestycja rozłożona na lata i rozpisana na wiele mniejszych kontraktów doprowadziła do sytuacji, w której jakość kranówki w Szczecinie jest lepsza niż niejednej butelkowanej wody, a za sprawą oczyszczalni Pomorzany do Odry zamiast ścieków wpływa czysta woda. UE dofinansowała projekt kwotą blisko 800 mln zł.

Gołym okiem widać, jak wiele w ostatnich kilkunastu latach zmieniło się na Pomorzu Zachodnim za sprawą europejskich funduszy. Nie byłoby to możliwe bez zaangażowania mieszkańców, którym nie jest obojętny los regionu. Warto o tym pamiętać szczególnie dzisiaj – w 75. rocznicę ustanowienia polskiej administracji na Pomorzu Zachodnim. Ta wyjątkowa rocznica jest też dobrą okazją do przypomnienia sobie, że przynależność do europejskiej wspólnoty to dużo więcej niż tylko pieniądze i inwestycje. To także wartości, które są fundamentem Unii Europejskiej, a pod którymi podpisaliśmy się jako naród, głosując „za” w referendum unijnym w roku 2003. To godność, prawa człowieka, wolność, demokracja, równość i praworządność.

Autor: Tomasz Owsik-Kozłowski