Pierwsza wojna światowa doprowadziła do ogromnego kryzysu gospodarczego na Pomorzu i w całych Niemczech. Dla zaspokojenia rosnących wydatków państwowych i socjalnych drukowano coraz większą liczbę banknotów w coraz większych nominałach. Efektem tego był wzrost cen i rosnące ceny importowanych towarów i surowców.
Latem 1922 roku kraj wpadł w spiralę inflacji, która późną jesienią 1923 roku przerodziła się w hiperinflację. W szczytowym momencie pieniądz tracił wartość niemal z godziny na godzinę.
Brakujące w obiegu określone nominały oficjalnego pieniądza zastąpiły pieniądze zastępcze – monety i bony. Najczęściej wydawały je władze samorządowe, instytucje finansowe, zakłady przemysłowe, a niekiedy nawet osoby prywatne prowadzące działalność gospodarczą. Większość monet zastępczych ukazała się w latach 1917–1918. Papierowe pieniądze zastępcze, zwane notgeldami, wydawano jeszcze wcześniej i te najstarsze miały wartości fenigowe. Były to „małe” pieniądze zastępcze (Kleigeldscheine). Wraz z postępem inflacji w latach 1918–1921 pojawiły się „duże” pieniądze zastępcze (Großnotgeld) o nominałach od 5 do 100 marek. W okresie hiperinflacji 1922–1923 bony nosiły pewne cechy banknotów państwowych: wielobarwny obustronny druk, skomplikowaną grafikę oraz zróżnicowane stylowo liternictwo.
Stopniowo z powodu rosnących kosztów produkcji i pośpiesznego druku zaczęto upraszczać ich szatę graficzną. Późną jesienią 1923 roku, w szczytowym okresie hiperinflacji, wprowadzono do obiegu bony o wartości setek miliardów i 1 biliona marek.
Dość szybko po wprowadzeniu pieniędzy zastępczych okazało się, że zarówno monety, jak i bony są chętnie kolekcjonowane. Wykształcił się niejako drugi nurt produkcji bonów, funkcjonujący wyłącznie na potrzeby kolekcjonerów i oderwany od rzeczywistego obiegu. Drukowano całe serie bonów, niczym współczesne komiksy opowiadających różnorodne, często bardzo zabawne historie czy legendy. Dłuższe tematy dzielono na części, każdą umieszczając na innym bonie.
Notgeldy kolekcjonerskie pełniły także rolę propagandową, niosąc oprócz treści symbolicznych przesłania polityczne i społeczne.
Od października 1923 roku rozpoczął się proces uzdrawiania waluty niemieckiej, w tym pieniądza zastępczego. Legalizując powszechną praktykę płacenia dewizami, zezwolono na wydawanie papierowych środków płatniczych, których nominały wyrażone były w złotych fenigach (Goldpfennig) lub złotych markach (Goldmark). Ich obieg zabezpieczony był złotem lub obcymi walutami. Na Pomorzu pojawiło się niewielu wydawców pieniędzy tego typu. Z uwagi na znaczne zubożenie regionu istniały trudności za zdobyciem zabezpieczenia emisji, wpływ na sytuację miało także oparcie tutejszej gospodarki na rolnictwie.
W listopadzie 1923 roku. wprowadzono do obiegu markę rentową (Rentenmark), opartą o hipotekę dóbr narodowych, wymienianą za 1 bilion marek papierowych. W ten sposób odzyskano zaufanie społeczeństwa do waluty państwowej i stworzono warunki do jej stabilizacji. Ostatnim etapem reformy była emisja marki Rzeszy (Reichsmark) i wymiana marki rentowej na nową walutę w stosunku 1:1. Operację wymiany oraz ściągnięcia z rynku reszty inflacyjnych papierowych marek zakończono ostatecznie w 1925 roku.
Komentarze
0