Tego się chyba nie spodziewaliście! 21 kwietnia Trafostację Sztuki zdominuje… sport, a konkretnie piłka nożna. Oczywiście w ujęciu artystycznym, w bardzo różnych technikach (instalacje, video, gry czy VR). Ponad 60% prac, które zobaczymy na wystawie „Pierwsze miejsce w tabeli?”, powstało specjalnie z myślą o tej ekspozycji lub nigdy nie było pokazywane w Polsce, a wśród autorów są tak znani twórcy jak Paweł Althamer, duet Nagrobki czy Pussy Riot.

„To, co piękne i pociągające w piłce nożnej, ale nie tylko to”

– Piłka nożna jest lustrem, w którym odbijają się procesy polityczne, społeczne, ekonomiczne. Praktycznie niemalże każdy temat można przełożyć na język futbolu. Nas jednak interesowało także to, jak piłka nożna odzwierciedla zjawiska, które nie są tak nagłośnione, nie są jeszcze medialne – mówi Anna Ciabach, która jest kuratorką wystawy.

– Prace dotykające kwestii przemocy, nierówności ekonomicznych czy działań ruchu Against Modern Football to właśnie takie mniej oczywiste skojarzenia z piłką nożną, które pojawiają się na tej wystawie – mówi Stanisław Ruksza, drugi kurator, dyrektor Trafostacji Sztuki. – Są na niej oczywiście wielkie postacie futbolu takie jak Deyna czy Boniek. Zatem ci, którzy liczą na to, że przywołają różne wspomnienia, nie zawiodą się. Jest tu wątek słynnego „meczu na wodzie”, jest pojedynek na Wembley, jest to, co piękne i pociągające w piłce nożnej, ale nie tylko to. Pokazujemy m.in. prace dokumentujące działania grupy Femen, angażującej się w protesty przeciwko Euro 2012 organizowanego przez Ukrainę i Polskę i negatywne tło tego wydarzenia, turystyki seksualnej, handlu ludźmi… – dodaje Ruksza.

Nietypowy pomnik legendy polskiego futbolu

Jednym z ciekawszych eksponatów będzie instalacja przedstawiająca właśnie Kazimierza Deynę, wykonana przez grupę artystów działających wokół Pawła Althamera. Ta praca (ważąca blisko tonę!) znajdowała się ostatnio na skwerze przy ulicy Brzeskiej w Warszawie, a teraz zobaczymy ją w Szczecinie, m.in. dzięki temu, że „opiekę” nad tym niezwykłym pomnikiem sprawuje Alternatywny Klub Sportowy „ZŁY”.

– To drużyna, która gra w A klasie. Ma swój etos i zasady, którym jest wierna i udało się wokół tego zespołu stworzyć spójną społeczność . Klub ma męską i kobiecą drużynę, obie są wielokulturowe, a tolerancję i równość odmienia się tam przez wszystkie przypadki. Generalnie chodzi o to, by maksymalnie respektować ducha fair play, co odzwierciedla się nie tylko w samej grze, ale także w kibicowaniu, bez używania wulgaryzmów – mówi Ciabach. – Można to skonfrontować z pracą VR autorstwa Izy Szostak, która podejmuje temat faulu w piłce nożnej, jako czegoś zaplanowanego i zamierzonego lub przypadkowego – dodaje kuratorka.

Caravaggio gra w ataku

W sumie na wystawie będziemy mogli obejrzeć 31 prac, które stworzyli artyści i grupy artystyczne z Polski i innych krajów takich jak Kolumbia, Rosja (antyputinowska grupa Pussy Riot) czy Włochy. Jest wśród nich m.in. Massimo Furlan, który w październiku 2007 roku na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie w swoim performansie dokonał odtworzenia fragmentów meczu Polska–Belgia, rozegranego na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii w 1982 roku. To podczas tego spotkania Zbigniew Boniek w efektownym stylu zdobył trzy bramki! Ostatni Mundial przypomni natomiast wideo ukazujące protest rosyjskich aktywistek z Pussy Riot podczas finału Francja–Chorwacja w 2018 roku.

Zaskakująca dla wielu odwiedzających wystawę może być także praca stworzona przez mediolański duet The Cool Couple. Twórcy ci „zhakowali” grę Pro Evolution Soccer i pokazali jej własną wersję, w której zawodnikami są… na przykład malarze impresjoniści oraz reprezentanci innych stylów. Tutaj Caravaggio walczy w ataku, a Duchamp jest obrońcą! W Trafostacji Sztuki będzie można zagrać w tę grę.

„Nie chcieliśmy robić patetycznej wystawy”

– Nie chcieliśmy robić patetycznej wystawy o futbolu, traktować go tylko poważnie, choć wiele takich kwestii pojawia na tej ekspozycji. Humoru też będzie dużo – mówi Ruksza.

– Przykładem są prace Janusza III Wazy. Ten łódzki streetartowiec wykonuje napisy na murach, w przewrotny sposób przetwarzając slogany używane przez kibiców, które często zawierają treści ksenofobiczne i przemocowe. To takie rozbijanie dissu między kibolami, zmierzające do zakończenia przerzucania się obraźliwymi hasłami – uzupełnia Ciabach.

W Trafostacji pojawią się też wątki lokalne. Na wystawie znajdą się archiwa dwóch miejscowych klubów – Pogoni Szczecin i Olimpii Szczecin, ale w ujęciu mniej oczywistym, bardziej kobiecym. Poza tym przywołany zostanie temat grających w naszym mieście brazylijskich zawodników, ale w kontekście mniej do tej pory omawianym, bo dotyczącym… kolonializmu (to praca Łukasza Trzcińskiego).

Nagrobki zagrają na otwarciu

Interesująco zapowiada się wieczór otwarcia wystawy, podczas którego oprócz zaproszonych artystów, autorów prac, w ramach afterparty zagra zespół Nagrobki.

– Ten duet stworzył rok temu piosenkę o futbolu pod tytułem „Nadzieja umiera ostatnia”, a poza tym na wystawę przygotowują pracę „Grupa śmierci”. Ogólnie ta ekspozycja ma duży potencjał muzyczny, także dzięki udziałowi takich artystek jak Katya Shadkovska i Ruth Beraha. Będzie głośna i przywoła atmosferę meczu, stadionowej wrzawy, śpiewów kibiców, będzie emocjonująca – zapowiada Ruksza.

Otwarcie wystawy „Pierwsze miejsce w tabeli?” nastąpi 21 kwietnia o godz. 19.00. Wstęp wolny. Na afterparty (rozpoczynające się o godz. 21.30) obowiązują bezpłatne wejściówki. Cała ekspozycja będzie dostępna do 24 lipca 2022 r.

jIza Szostak_Score_VR wideo 2022 dzięki uprzejmości artystki

Massimo Furlan Boniek_performance 2007 dzięki uprzejmości Fundacji Laury Palmer i Fundacji Bęc

Mikołaj Długosz Ustawka fotografia 2008 dzięki uprzejmosci artysty

Pussy Riot przerywają finał Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej FIFA Rosja 2018 na stadionie w Moskwie. Kadru z filmu prezentowanego na wystawie (fragment).

Zbigniew Warpechowski_Piłka nożna_performance 1974 dzięki uprzejmosci artysty