Wystawa „Wieża Babel. Pomorze Zachodnie po 1945 r.”

Wystawa ma stanowić zachętę do refleksji, czy na Pomorzu Zachodnim, na terytorium mającym bardzo skomplikowaną historię, przez kilkadziesiąt lat udało się stworzyć społeczność, wspólnotę, silnie związaną ze swoją małą ojczyzną, która dla większości stała się nią dopiero po drugiej wojnie światowej. Ziemie Zachodnie i Północne, w tym Pomorze Zachodnie, czyli miejsca, gdzie alianci decydowali o dalszych losach , zostały dotknięte przez wszystkie najtrudniejsze zjawiska związane z czasem wojny i powojnia: nazizm, wysiedlenia, zniszczenie dorobku pokoleń, praca niewolnicza robotników przymusowych, obozy koncentracyjne, śmierć, przemoc, gwałty, rabunki, szaber, ucieczki, zmiana granic, całkowita wymiana ludności, potem stalinizm, prześladowanie przeciwników nowego systemu, tłumienie antykomunistycznych protestów, wreszcie zacieranie niewygodnej pamięci i deformacja historii. Ekspozycja przypomni przedwojennych mieszkańców tych ziem, opowie o losach Niemców wysiedlanych, albo zatrzymywanych po wojnie wbrew ich woli, o historii ludności autochtonicznej, w tym Kaszubów. Przypomni o tych, którzy na te ziemie przybyli z własnej woli skuszeni obietnicami lepszego życia, zatrzymali się podczas powrotów z Zachodu, z obozów koncentracyjnych, oflagów, stalagów, z formacji Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Upamiętni przywiezionych transportami łagierników z Kresów, zajętych przez ZSRS, a także Kresowian, przesiedlonych na mocy powojennych porozumień. Będzie to też opowieść o mniejszościach narodowych, szukających na Pomorzu Zachodnim spokojnego miejsca w państwie, które miało stać się jednonarodowe. Niektórzy z kolei uznali, że właśnie z Pomorza Zachodniego będzie łatwo wydostać się na Zachód. Nie zabraknie też opowieści o Ukraińcach przesiedlonych w ramach akcji „Wisła” z południowo-wschodnich terenów Polski pod pretekstem walk z bandami UPA.

Wystawa jednoznacznie ukazuje, że nie tylko mniejszości były traktowane nieufnie przez nową komunistyczną władzę. Za przeciwników systemu, oprócz żołnierzy podziemia niepodległościowego, uznano też wszystkich, z którymi kojarzono Polskę przedwojenną, w tym ziemiaństwo i żołnierzy powracających z Zachodu. Na Ziemiach Zachodnich i Północnych, stanowiących najsilniejszy dowód legitymizujący siłę nowej władzy, osiedlano ludzi z różnych krańców Polski, propagując mit „powrotu do Macierzy”. Przez długie dziesięciolecia historia niemiecka tych ziem stanowiła temat tabu, ale nie był to jedyny temat przemilczany. Prawa do pamięci o przeszłości nie mieli m.in. Sybiracy, Rodziny Katyńskie, żołnierze podziemia, czy wspomniane ziemiaństwo. Latami też próbowano przemilczeć prawdziwe powody i przebieg przełomów społeczno-politycznych, kiedy ludzie upominali się o godność, a z czasem – o wolność.

Czy w tej sytuacji można było stworzyć silną wspólnotę, której moc mogła przełożyć się na znaczenie regionu? Na pewno po 1989 r. możliwie stało się przywrócenie, odkrycie, odkłamanie pamięci, a także – konieczność zmierzenia się z nią, co nie zawsze było i jest łatwym procesem. Wystawa skłania do rozważań, czy ten proces został zakończony, a jeśli nie, to na jakim jest etapie? I czy na tych ziemiach, tak obciążonych trudną pamięcią, której luki wciąż są uzupełniane, uda się zbudować mityczną Wieżę Babel?