TRAFO Trafostacja Sztuki w Szczecinie prezentuje kolejną wystawę dotyczącą Afryki. Niedawno byliśmy w Kenii za sprawą prac malarskich Richarda Onyango. Teraz udamy się do Ghany w związku z wystawą „One Man Does Not Rule a Nation”, której autorami są Janek Simon i Max Cegielski. Jej otwarcie nastąpi 19 września.

Monument w przestrzeni optymizmu

Ekspozycja została zainspirowana historią pomnika Kwame Nkrumaha (pierwszego prezydenta Ghany i wielkiego rzecznika panafrykanizmu). Nazwa obiektu, Sword Monument, nawiązuje do jego kształtu. Pomnik, ustawiony w Winneba pod Akrą, stworzyła w połowie lat 60. XX wieku polska rzeźbiarka Alina Ślesińska.

– Na początku lat 60. Ślesińska zaprojektowała serię prac „Propozycje dla architektury”, w których dotykała kwestii granic pomiędzy formą rzeźbiarską a projektem architektonicznym. Dzieła te przypominały futurologiczne wizje i przyniosły artystce największy rozgłos w kraju i za granicą. Organizowano jej wystawy m.in. w Paryżu i Waszyngtonie. Nkrumah chciał takie nowoczesne idee upowszechniać w Ghanie, która była wtedy „przestrzenią afrykańskiego optymizmu”. Dlatego Ślesińska pojechała do tego kraju, ale jej dzieło po ośmiu miesiącach od odsłonięcia zostało zniszczone podczas puczu wojskowego dążącego do obalenia prezydenta w 1966 roku – mówi Max Cegielski.

Cement, kakao i czekolada „Gryf”

Kilkumetrowa kopia zniszczonego posągu jest centralnym obiektem wystawy. Cała wystawa w formie instalacji składa się z archiwaliów oraz nowych, nagranych i zebranych przez twórców materiałów. Jest nie tylko rekonstrukcją pracy nad pomnikiem oraz opowieścią o jego autorce, lecz także nawiązuje do historii kontaktów pomiędzy Polską a Ghaną, w których Szczecin odgrywał niemałą rolę.

– Na wystawie pokazujemy też takie wątki. Statki Polskiej Żeglugi Morskiej, a następnie Uniafrica (obecnie Euroafrica) pływały już od końca lat 50. z Polski do Ghany. Przewoziły cement i inne towary, a zabierały kakao, które potem przedsiębiorstwo „Gryf” przerabiało na czekoladę. Szczecin był wtedy widoczny na zdjęciach w reportażach prasowych w takich pismach jak „Morze”, „Polska” czy „Kontynenty”. Autorem fotografii był m.in. Witold Chromiński. Na wystawie można zobaczyć także film nakręcony przez Polaków w Ghanie, archiwalną kronikę Reutersa dokumentującą niszczenie monumentu przez wojsko, katalogi wystaw Ślesińskiej, książki Nkrumaha tłumaczone na polski i inne obiekty – wyjaśnia Cegielski.

Od Lublany do Afryki

Instalacja w TRAFO Trafostacji Sztuki w Szczecinie jest rozbudowaną wersją pracy zamówionej pierwotnie przez Ljubljana Biennale oraz festiwal Riga Survival Kit. W kolejnym etapie artyści planują przeniesienie jej do Afryki oraz podjęcie próby odbudowy pomnika w Ghanie.

Max Cegielski to pisarz, dziennikarz, prezenter radiowy i telewizyjny, podróżnik. Jest autorem takich książek jak „Masala”, „Prince Polonia” czy „Kongo w Polsce”.

Janek Simon realizuje głównie dzieła interaktywne i często wykorzystuje motywy z gier komputerowych. Źródłem inspiracji jest dla niego również kultura popularna – internet i film. Obecnie tworzy prace konceptualne, wśród których najbardziej znany jest projekt „Rok Polski na Madagaskarze”.

Ekspozycja „One Man Does Not Rule a Nation” („Człowiek nie rządzi narodem w pojedynkę”) będzie trwała od 20 września do 5 stycznia 2025 roku. Po czwartkowym wernisażu, na który wstęp jest wolny, odbędzie się występ zespołu Kiloff w ramach inauguracji IV edycji Otwartych Pracowni i Warsztatów w Szczecinie.