Titanic - Carpathia

7 marca 1912 roku osiemnastoletni Josip Car zamustrował się na pokład statku pasażerskiego Carpathia w Rijece i został członkiem załogi statku wypływającego w regularne rejsy do Ameryki Północnej. W tym samym roku był świadkiem najsłynniejszej tragedii morskiej XX wieku – katastrofy Titanica. Po zakończonej akcji ratowniczej pozostała mu kamizelka ratunkowa z transatlantyku – jedna z pięciu zachowanych na świecie i jedyna w Europie – którą przekazał do muzeum w rodzinnej Rijece. To pamiątka tamtych tragicznych chwil i historyczne świadectwo powiązania Titanica, Carpathii i Rijeki.

Statek pasażerski Carpathia należał do brytyjskiej linii żeglugowej Cunard Line, obsługującej od 1903 roku połączenie żeglugowe Rijeka–Nowy Jork. Trasa żeglugowa biegła od Rijeki przez Triest, Neapol, Palermo, Messynę, Genuę i Gibraltar. Rejsy odbywały się co dwa tygodnie, pasażerami byli głównie Włosi, Chorwaci i Węgrzy. W dniach wypłynięcia statku odbywały się liczne spotkania towarzyskie, ożywiające na co dzień senny port. Dzięki stałemu połączeniu z Ameryką mieszkańcy regionu Primorje znaleźli zatrudnienie na statkach linii żeglugowych. Chorwaccy marynarze pływali nie tylko na Carpathii, ale obsadzali także inne statki pasażerskie floty Cunarda – Pannonię, Ultonię, Auranię, Slavonię, Carmanię, Ivernię, Saxonię, Laconię i Franconię.

Carpathia zbudowana w Newcastle (Wielka Brytania) w 1902 roku była typowym jednokominowym parowcem przystosowanym do przewożenia pasażerów w niższych, tzw. emigranckich klasach i nie wyróżniała się niczym szczególnym spośród licznych statków pasażerskich, jakie pływały po morzach. Trafiła na karty historii żeglugi dzięki akcji ratowniczej rozbitków z największego statku pasażerskiego świata. Ponad siedemdziesięciu Chorwatów – członków załogi Carpathii – uratowało wyczerpanych pasażerów Titanica. Wśród ocalałych znajdowali się także pasażerowie chorwackiego pochodzenia, wśród nich Nikola Lulić-Draja, Mara Osman-Banski i Ivan Jalševac.

Załoga Carpathii za odwagę i poświęcenie przy akcji ratowniczej otrzymała brązowe medale, oficerowie – srebrne, a kapitan Henry Rostron dostał złoty medal. Srebrny puchar wręczyła mu Margaret Tobin Brown (bardziej znana jako Margaret Molly Brown), która jako jedyna spośród pasażerów pierwszej klasy starała się przyjść z pomocą pływającym w wodzie rozbitkom.

Titanic uważany przez swoich konstruktorów za niezatapialny, wyposażony w najnowocześniejsze rozwiązania techniczne – elektrycznie zamykane grodzie, nowoczesne urządzenia sterowe i nawigacyjne – miał być najbezpieczniejszym statkiem, jaki kiedykolwiek stworzył człowiek. Jego wyporność wynosiła 46 328 BRT, długość 269,06 m, a szerokość 28,19 m. Wysokość od stępki do pomostu nawigacyjnego wynosiła 32 m, a do czubków kominów aż 56 m. Ogromna moc maszyn – 58 620 KM – umożliwiała rozpędzenie kolosa nawet do 23–24 węzłów.

W pierwszy i zarazem ostatni rejs transatlantycki Titanic wyruszył z Southampton 10 kwietnia 1912 roku. Cztery dni później – przy prędkości 21,5 węzła, o godzinie 23:40, na pozycji 41°46'N i 50°14'W – doszło do zderzenia z górą lodową, podwodne uszkodzenia kadłuba uniemożliwiły uratowanie statku, woda zalewając kolejne przedziały, doprowadziła do utraty stateczności, przełamania i zatonięcia Titanica o godzinie 2:20. Z 2209 pasażerów i załogi ocalało 712 osób uratowanych przez Carpathię.

Po tych wydarzeniach Carpathia przez lata poprzedzające wybuch pierwszej wojny światowej pływała z emigrantami do Nowego Jorku. W czasie wojny woziła wojska alianckie i udawało się jej szczęśliwie uniknąć torped niemieckich U-bootów. Dopiero pod koniec działań wojennych 17 lipca 1918 u wybrzeży Irlandii zatonęła po storpedowaniu przez niemieckiego U-boota U-55. Uratowanych zostało 157 pasażerów przez HMS Snowdrop. Wrak Carpathii został odnaleziony w 1999 roku przez amerykańskiego badacza Clive’a Cusslera.

Należy podkreślić, że jest to pierwsza wystawa w Muzeum Narodowym w Szczecinie i w Polsce prezentująca pamiątki po Titanicu i wydarzeniach, które miały miejsce 14 kwietnia 1912 roku. Dotychczasowe prezentacje opierały się głównie na materiałach prasowych z tamtych lat i pozycjach książkowych omawiających tragedię, nigdzie nie zostały zaprezentowane autentyczne, bezpośrednio związane z dramatem przedmioty, takie jak kamizelka ratunkowa, którą będzie można obejrzeć na wystawie w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Wystawa zorganizowana jest w ramach umowy o współpracy pomiędzy Województwem Zachodniopomorskim a Żupanią Primorsko-Goranską.

Gmach Główny Muzeum Narodowego w Szczecinie, ul. Wały Chrobrego 3

otwarcie wystawy: 9 maja2013 (czwartek), godzina 18.00, wstęp wolny

wystawa czynna: do 7 lipca 2013

godziny otwarcia: wtorek, środa, sobota 10.00–18.00

czwartek 10.00–20.00

niedziela 10.00–16.00

poniedziałek, piątek nieczynne

autor: Nikša Mendeš

kurator: Leszek Kocela

organizator: Muzeum Narodowe w Szczecinie (www.muzeum.szczecin.pl)

współorganizator: Pomorski i povijesni muzej Hrvatskog primorja Rijeka (www.ppmhp.hr)

patronat honorowy: Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz

patronat medialny: Kurier Szczeciński, TVP Szczecin, TV Pomerania, Polskie Radio Szczecin, Echo Szczecina, wSzczecinie.pl, wzp24.pl, nachStettin.com

dofinansowanie wystawy: Województwo Zachodniopomorskie oraz Županija Primorsko - Goranska