Nowoczesne urządzenia zasiliły „szpital” dla dzieł sztuki w Muzeum Narodowym w Szczecinie

Jak ważna dla muzealników jest ta inwestycja, podkreśla już sam tytuł realizowanego projektu – „Konserwatorskie Niebo”. Do tej pory, na bardziej skomplikowane badania dzieła Muzeum Narodowego w Szczecinie musiały być wysyłane do lepiej wyposażonych ośrodków konserwatorskich. Teraz będzie można to wszystko wykonać na miejscu.

– Sprzęt, którym dysponowaliśmy w 2017 r., czyli przed rozpoczęciem programu, był bardzo przestarzały. Współpracownicy żartowali, że sprzęt, na którym pracujemy, ma tyle lat co obiekty, które konserwujemy – mówi odpowiedzialny za projekt Przemysław Manna, kierownik Pracowni Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. – Teraz kupiliśmy sprzęt kompaktowy, który w założeniu ma być mobilny. Będziemy w stanie spakować go, dojechać do wskazanego miejsca w regionie i tam zbadać bez konieczności przewożenia dzieł do naszej pracownicy. Zyskujemy też możliwość konserwacji obiektów, których do tej pory nie mogliśmy konserwować.

Dzieła sztuki odkryją wszystkie swoje tajemnice

Wszystko przysłuży się nie tylko konserwacji muzealnych obiektów, ale też badaniom naukowym. Wśród zakupionego sprzętu badawczego znajdziemy mobilny aparat RTG, sprzęt fotograficzny, kamerę IR, spektrometr FTIR i spektrometr XRF.

– Współcześnie już nie sposób badać i analizować dzieła sztuki tylko przy pomocy oka, korzystając z wiedzy, literatury. Niesłychanie ważnym narzędziem jest właśnie możliwość prowadzenia obiektywnych badań fizykochemicznych, przeprowadzenia różnych analiz technologicznych, prześwietlania obrazów w promieniach UV, w promieniach podczerwieni czy w bocznym świetle dziennym – mówi dr Dariusz Kacprzak, zastępca dyrektora Muzeum Narodowego w Szczecinie ds. naukowych. – Pozwala to na dotarcie do wnętrza, głębi dzieła sztuki. Rozpoznanie warstw gruntu, sposobów nakładania farby, poznanie procesu twórczego, zmian koncepcji czy szczegółów dotyczących technologii wykonania dzieła sztuki.

Nowy sprzęt będzie też atrakcją dla odwiedzających

Nowy sprzęt stanie się jednocześnie edukacyjną atrakcją dla odwiedzających. W postpandemicznej przyszłości każdy będzie mógł odwiedzić niedostępny dziś dla muzealnych gości Dział Konserwacji Zbiorów na Wałach Chrobrego. Poznać tajniki technik konserwatorskich i obejrzeć nowoczesny sprzęt, przypominający urządzenia z laboratoriów medycznych.

– Będąc na wystawie oglądamy finalną wersję prac kuratorów oraz konserwatorów zabytków. Chcemy uzmysłowić mieszkańcom i naszym gościom muzealnym, od najmłodszych po seniorów, na czym polega praca konserwatorska. Wiem z doświadczenia, że bez względu na wiek wszyscy są zachwyceni odwiedzając pracownię konserwatorską. Czują się jakby przeniesiono ich w inny, magiczny świat. Poznają drugie oblicze Muzeum Narodowego – mówi Krystyna Milewska, kierownik działu edukacji Muzeum Narodowego w Szczecinie.

„To zaplecze, kuchnia, niemal podziemie, alchemia, „tajne” laboratoria”

Spotkania będą łączyły prezentacje możliwości badania i konserwacji obiektów, które daje nowo zakupione wyposażenie. Dla dzieci i młodzieży zaplanowano lekcje muzealne prezentujące zawód konserwatora i jego pracę oraz warsztaty muzealne, podczas których uczestnicy poznają techniki konserwacji i badania obiektów zabytkowych m.in.: „Mamo, tato, zmniejszyłem truskawkę”, „Światło w fotografii”, „Fałszerze obrazów”, „Fałszerze pieniędzy”, „Kleimy rozbite naczynia”, „Zaklejamy dziurę w gazecie”.

– Konserwacja to najbardziej ukryty, najmniej widoczny aspekt muzealnictwa. To zaplecze, kuchnia, niemal podziemie, alchemia, „tajne” laboratoria, gdzie ludzie o tajemniczych kwalifikacjach potrafią przemienić jakiś destrukt w dzieło sztuki. Gdzie poszarzałe, pozbawione wskutek kurzu, braku troski i złych losów, jakieś stare płótno nagle nabiera barw i życia. Konserwator to ktoś, kto łączy artystyczne uzdolnienia ze ścisłą wiedzą, która pozwala rekonstruować dawne techniki i technologie, albo zaprzęgać zdobycze współczesnej chemii czy fizyki do procesu odzyskiwania blasku i świeżości dawnej substancji. Albo zajrzeć pod kolejne warstwy wiekowego malowidła, odsłaniając jego najstarszą postać, czy inne malowidło schowane pod spodem – podkreśla Lech Karwowski, dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie.

„Konserwatorskie Niebo” z dofinansowaniem

261 sztuk narzędzi, urządzeń i wyposażenia nabyto w ramach programu o wartości 2,77 mln zł. 85% tej kwoty stanowiła dotacja z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 15% dotacja z budżetu państwa. Dodatkowo, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego udzielił dofinansowania dotacją celową kosztu niekwalifikowanego projektu, jakim jest podatek VAT. Przez 3 lata było to łącznie ponad 600 tys. zł.

Muzeum Narodowe w Szczecinie jest beneficjentem dofinansowania w ramach działania 8.1. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury oś priorytetowa VIII Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014‒2020. 15 grudnia 2017 r. została podpisana z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego umowa o dofinansowanie projektu „Konserwatorskie Niebo – zakup wyposażenia do Pracowni Działu Konserwacji Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie nr POIS.08.01.00-00-0085/17”. Pomysłodawcą i kierownikiem projektu jest Główny Konserwator Zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie – Przemysław Manna. Realizacja projektu trwa do 31 grudnia 2020 roku.

Celem projektu „Konserwatorskie Niebo” jest ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Realizacja projektu pozwoliła na zwiększenie zachowania, ochrony i dostępności zabytków znajdujących się w zbiorach muzeum oraz rozszerzenie oferty kulturalno-edukacyjnej Muzeum Narodowego w Szczecinie. Bezpośrednim rezultatem projektu będzie wzrost liczby odwiedzin i uatrakcyjnienie oferty Muzeum Narodowego w Szczecinie oraz zaproponowanie nowych form aktywności, które mają uwrażliwić odbiorców na dziedzictwo materialne i niematerialne, a także propagować badania i konserwację zabytków kultury i sztuki. Ponadto w dziale wzrośnie zatrudnienie.