Doris Lessing wydała zbiór “Grandmothers: Four Short Novels” w 2003 roku. Wydawnictwo Wielka Litera opublikowało tę książkę teraz – pod tytułem „Dwie kobiety” - gdyż niedługo może się ona przydać kinomanom.

Doris Lessing, która jest laureatką literackiej Nagrody Nobla za rok 2007, w swoim dorobku ma bardzo różne formy twórcze, zarówno powieści, jaki i eseje, reportaże czy właśnie opowiadania i moim zdaniem szczególnie te utwory są w jej wykonaniu godne uwagi (najlepszym przykładem jest najbardziej chyba znane „Piąte dziecko” i „Opowieści afrykańskie”). W niniejszym zbiorze (przełożonym przez Bohdana Maliborskiego) znajdujemy cztery nowele, potwierdzające tę opinię.

Niebezpieczna strategia

Opowiadanie tytułowe rozpoczynające ten tom, to precyzyjnie powiązane ze sobą  przez autorkę  sceny z życia dwóch dość niezwykłych rodzin. Ich bohaterki to  Roz i Lili, dwie nierozłączne przyjaciółki, które tak pokierowały swymi losami, by praktycznie zawsze być razem. Dzielą między sobą troski, radości i inne przeżycia, a nawet... swoich synów – Iana i Toma. Obie kobiety stwarzają unikatowy czworokąt uczuciowy, lekceważąc powszechne obyczaje i taka „strategia” niekoniecznie pozytywnie odbija się na funkcjonowaniu obu rodzin. Zaborczy indywidualizm w spełnianiu pragnień  może  być bardzo destruktywny...   Na podstawie tej właśnie noweli  Anne Fontaine zrealizowała   film "Two Mothers” z udziałem  Naomi Watts i Robin Wrigh, który miał  światową premierę w styczniu tego roku.  Zapewne za pewien czas dotrze także do kin w naszym kraju.

Marzenia Wiktorii
 

Zarówno to opowiadanie jak i kolejne - "Wiktoria i Staweneyowie" to materiał na dłuższe formy. W kilku momentach pisarka stosuje celowe skróty, opisując pewne dramatyczne wydarzenia, istotne dla całości, w bardzo lakoniczny sposób. W panoramicznej strukturze, jaką jest opowieść o czarnoskórej Wiktorii, Lessing pomieściła na 80 stronach tak wiele wydarzeń, że czytelnik ma wrażenie jakby towarzyszył głównej bohaterce przez bardzo długi czas.  Punktem wyjścia i najmocniejszym elementem tej noweli jest pierwsza scena, w której zagubiona 10-latka oczekuje na odebranie jej ze szkoły przez starszego od niej chłopca. Ten dzień to początek podążania przez bohaterkę drogą marzeń, w kierunku lepszego życia, związanego z poznaną tego dnia, rodziną Staweneyów. Wiktoria zawsze już myślami będzie wracała do tych chwil, które zmieniły jej świat, rozważając czy postąpiła właściwie, czy mogła wybrać inaczej  ? To opowiadanie dotyka takich kwestii jak różnice społeczne i rasowe, niezależność i poświęcenie.

Schyłek cywilizacji

Czytelnik, który rozpocznie trzecią nowelę  o tytule „Przyczyna” może być zaskoczony tym, że ze współczesności zostanie przeniesiony za sprawą słów, w bliżej nieokreślony czas  rozwoju i trwania  cywilizacji Rodytów.  Jej  historię opisuje  Mędrzec, który jest ostatnim żyjącym członkiem   Rady Dwunastu, niegdyś z powodzeniem kierującej systemem Miast. Ta relacja to nie tylko opisy działania państwa, ale przede wszystkim próba ukazania ludzkich charakterów w kontekście posiadania władzy nad innymi  i korzystania z niej. Kiedy narrator zaczyna swój swoisty raport, państwo jest w stanie regresu, a on  chce znaleźć powód takiego stanu. Zastanawia się „Czy nasza historia pójdzie na marne ? Doskonałość ? Wysokie standardy ? Założenie przyjmowane kiedyś przez wszystkich mieszkańców Miast, że dążymy do tego, co najlepsze ?”



Miłość na wojnie

Najdłuższe opowiadanie tomu czyli "Dziecko miłości" jest  chyba najbardziej melodramatyczne w swym tonie...  James Reid, wielbiciel  poetycznych strof, musi porzucić swe namiętności gdyż otrzymuje rozkaz stawienia się w jednostce wojskowej. Uczestniczy w walkach podczas  II Wojnie Światowej i zostaje   wysłany statkiem do Indii. W Kapsztadzie przypadkowo  poznaje Daphne, żonę angielskiego kapitana armii i to spotkanie wywiera poważne konsekwencje na jego dalsze życie...

W tym utworze Lessing dość wnikliwie ukazuje mentalność „młodych mężczyzn, których łączy mundur, ogólne poczucie dyscypliny, konieczność oddawania honorów”, w tle umieszczając moralne dylematy „zwykłego” życia, a cały tom „Dwie kobiety” to lektura, która może zaspokoić różne gusta. Wbrew pozorom, nie jest to bowiem proza traktująca  tylko o uczuciach  i sercowych rozterkach, ale tematów zawartych  w tych nowelach jest  znacznie więcej.