Dokument „Mateczniki” w reżyserii Pawła Kulika miał swoją premierę w ubiegłym roku. Profesor Matławski, który praktycznie jest głównym bohaterem tego filmu, jeszcze zdążył go obejrzeć (zmarł w październiku 2020 roku), ale obraz ten dotąd był bardzo rzadko prezentowany w Szczecinie na żywo. Projekcja podczas festiwalu Senior Movie (26 września) była zatem dla wielu osób okazją, by wreszcie go zobaczyć.


Na czyjej ziemi żyjemy?

– Żyjemy w takim miejscu, w którym ten temat wciąż powraca... Wciąż zadajemy sobie pytanie: na czyjej ziemi żyjemy? – mówił reżyser filmu podczas spotkania (prowadzonego przez Jerzego Pachlowskiego) po zakończeniu projekcji.

„Mateczniki” pokazują pracę profesora Matławskiego nad monografią o rodzinnej, nadodrzańskiej wsi Żabnica i jego rozmowy z jej starszymi mieszkańcami, którzy musieli na nowo budować własną tożsamość. Podobieństwo ich losów do sytuacji osadników na terenie całego województwa, ale też dramat niemieckich wysiedleńców, to kwestie mocno ukazane w tym dokumencie.

Dość skrajne poglądy

W filmie słyszymy m.in. opowieść Niemki, która zdecydowała się po wojnie zostać w Polsce i wyjść za mąż za Polaka. Widzimy także rozmowy Jana Tarnowskiego, działacza opozycji antykomunistycznej w PRL, pochodzącego z Nowogródka, z Wojciechem Lizakiem, znanym szczecińskim antykwariuszem, m.in. o kontrowersyjnej postaci burmistrza Ackermana.

– Chcieliśmy umieścić wypowiedzi pana Lizaka w filmie, bo ma dość skrajne poglądy na temat współczesnej historii Szczecina i bezsprzecznie uzupełniają one ogólną wiedzę na ten temat – mówił podczas spotkania współscenarzysta filmu, Michał Kulik.

Od Żabnicy do Szczecina

Oprócz zdjęć z podgryfińskiej, nadodrzańskiej Żabnicy i leżącego po drugiej stronie Odry niemieckiego Rosow, realizatorzy pokazują nam też cmentarz wojenny w Glinnej, a także wiele pocztówkowych krajobrazów wokół rzeki oraz ujęć zabytków i ulic Szczecina. Kiedy film powstawał, Bogdan Matławski, który także był osadnikiem na tych ziemiach (przybył tu w 1948 roku), był już emerytowanym profesorem Uniwersytetu Szczecińskiego. Podczas dyskusji po filmie przypomniano jego prace dotyczące folkloru w tym regionie, w tym publikację „Kultura ludowa i jej przemiany na Pomorzu Zachodnim w latach 1970–2009”.

Wiele doświadczeń jest wspólnych

Ogólnie było dużo pytań i refleksji (na sali była obecna siostra profesora, która mówiła wiele o Żabnicy). Wypowiadał się także znany dziennikarz, Zdzisław Tararako, który prowadził audycję „Kraj za miastem” w Radiu Szczecin, do której zapraszał często profesora. Wyraził on opinię, że Odra wcale nie musi dzielić, a wręcz łączy często Polaków i Niemców po obu jej stronach. Wiele doświadczeń jest wspólnych i warto na nich budować współpracę.

– Film został pokazany w Berlinie, ale nie byliśmy obecni na tej projekcji – mówił Paweł Kulik. – Wiem, że starsze pokolenie docenia to, że Szczecin został odbudowany i rozwija się zwłaszcza w ostatnich latach – wspominał.  

Film „Mateczniki” był prezentowany również podczas Szczecin Film Festival '20 (na pokazie online). Jego kooproducentem jest Zachodniopomorski Fundusz Filmowy Pomerania Film.